ذربایجان دمؤکرات فیرقه‌سی محو اولماییب و اولاسی دئییل.
فریدون ابراهیمی حیاتی‌نین سون آنلاریندا یئنه ده مبارزه‌سینی داوام ائتدیرمک فیکرینده ایدی. مبارزه مئیدانیندا او، اؤزونو مغلوب دئییل، قالیب گؤروردو. او، حیاتی‌نین سونونا قدر مبارزه‌سینی داوام ائتدیره‌یه اصرارلی ایدی. بو اوزدن اؤلوم آیاغیندا دا اؤزو‌دن مثیل‌سیز جسارت گؤسترمکله، طرفدارلاری اونون بو اراده‌سینه فخر ائدیب و دوشمنلری ایسه آلچالیب، اومیدسیزلییه قاپانما‌لارینی ایستهیییردی. اؤزونو او یاراشیقلی گئییمده گؤردوکده دوداقلارینا گولوش اونا‌راق، اؤز- اؤزونه دئدی: “حیاتیمین سون آنلاردا بو دا مبارزهمین فورمالاریندان بیری اولا‌جاق‌دیر.”
فریدون اؤز سویوق و قارانلیق کامئراسیندا فیکره قرق اولموشدو. حیاتیندا گؤردوگو ایشلر کینو پرده‌سی کیمی گؤوزو اؤنوندن کئچهرک مختلف منظره‌لری ذهنینده جانلاندیریردی. اوزاق قصبه‌ده اها‌لی‌نین آراسیندا اوتوروب دردلشهن قوجا و اختیار بیر کیشی‌نین دئدیکلری حاقدا دوشونوردو. او، دوشونوردو کی، قوجا کیشی فیریدونون دردلره چاره ائتمه‌سینی بیلدیکده درین‌دن آه چکه‌رکی سوفره کیمی اورگیندکیلری آچیب اورتایا قویدو. ایندی او گؤنلری خاطیرلاییردی. اختیار کیشی‌نین قهردن بوغازی توتولان حالدا سؤیلهدیکلری غم نتلاری تک قولاقلاریندا جینگیلدییردی:
قصبه اها‌لی‌سی‌نین هامیسی منی تانیییر و بیلیر کی، من نچییم. کیم ایدیم و کیم اولموشام(هاردان-هارا گلمیشم). حیات یولاشیم آجیندان اؤلدو. من قیزیملا تک قالدیم. عؤمرومو اونون بؤیومه‌سینه صرف ائتدیم. او، بؤیویوب گؤزل بیر قیز اولدو. اما قصبه‌ده گؤزللیک قیزلارین بلاسیدیر.
فریدون خاطیرلاییردی کی، قوجا کیشی آه چکه‌رک قهردن بوغازی سیخیلمیش حالدا سؤزونه دوام ائتدی: ” خان زورلا قیزیما صاحب چیخدی. گول کیمی اونو کؤکوندن یولدو. قیزیم تئز بیر زاماندا سولا‌راق خستهلنیب، اؤلدو. گئجه-گوندوز گؤزیاشی تؤکدوب، ناله ائتدیم. اما هئچ بیر فایداسی اولمادی، کیمسه هاراییما چاتمادی. هله ده قیزیمین انتقامینی آلماق اوچون یانیب-یاخیلیرام.
یئنه ده فریدون خاطیرلاییردی کی، اختیار کیشی کدر و اومید دولو باخیشلا سؤزونه دوام ائده‌رک دئدی: ”اوغلوم ایندی کی، خالقین پروکرورو اولوبسان، باری سن دادیما یئتیش!”
آه چکه‌رک سؤزونه داوام ائتدی: “ آخ جاوانلیق هارداسان؟!” اگر گنج اولسایدیم، بیر غم-غصهام اولمازدی. اؤزوم او، حرام تیکه یئمیش شرفسیزدن عزیزیمین انتقامینی آلاردیم!”
او گون فریدون قوجا کیشییه اورک-دیرک وئرمک اوچون دئمیشدی: ” آتا غم یئمه، اطرافیمیزدا حلقه ووران بو گنجلر سنین یئرینه انتقامینی آلا‌جاقلار. سنین باجارمادیغین ایشی اونلار بوتون کین و نیفرتله یئرینه یئتیره‌جکلر!”…
فریدونون گؤزو قارشیسیندا باشقا بیر خاطیره و صحنه جانلانا‌راق یئرینی دیگر بیر صحنه‌یه وئریردی. زندان گوشه‌سینده او صحنه‌لرین هامی‌سیندا اوینادیغی رولونو خاطیرلاییرلایارکن روحو ساکیتلشیردی….
اؤز-اؤزونه دوشونوردو: “ایندی او اختیار کیشی نئیلهییر؟ قوجا کیشیلر و قادینلار نئیلهییرلر؟ اؤولادلاری‌نین یاسینی توتان آتا و آنا‌لار نئیلهییرلر؟ یئنه ده یوردوموزو غارت و تالان ائتدیلر. یئنه ده خالقیمیزی قان دریاسیندا بوغدولار. یئنه ده خالقیمیزین الده ائتدیگی نایلیتلری آرا‌دان آپاردی‌لار. گؤره‌سن، او گون قوجا کیشی‌نین دؤوره‌سینه حلقه ووران گنجلر دیریدیرلرمی؟ اونلار خان و بئی‌لردن اختیار کیشی‌نین انتقامینی آلدیلارمی؟”…
فریدون اؤز دوشونجه‌سینده قرق اولدوغو آن کامئراسینا یاخینلاشان بیر آیاق سسی دقتینی جلب ائتدی. اؤز-اؤزونه سؤروشدو: “کامئراما آددیم-آددیم یاخنلاشان بو سس، اؤلوم عفریته‌سی‌نین آیاق سسیدیرمی؟”
سس کامئرانین آرخاسیندا کسیلدی. آچار قیفیل ایچینده فیرلانا‌راق قاپی آچیلدی.
گؤزتچی ایدی. او، اوجا بوی، کؤک، ساریشین بیر خاریجینی موشایت ائدن بیر ترجمهچی ایله بیرلیکده اگلمیشدیلر.
فریدون یئنه اؤز-اؤزونه سوروشدو: ” بو یابانچی کیشی‌نین بورادا نه ایشی وار؟ اونو بئینالخالق آیپارا جمعیتی گؤندریبمی؟ یاخود پاریسده تانیش اولوب گؤروشدوگوم شخسلردیندیرمی؟…”
یابانچی شخص تمیز گئییمده، دوداقلاریندا تبسم، الینده ایسه کاغیذ و بیر کارانداش گؤرونوردو.
الینی فریدونا اوزاتدی:
من آمئریکا‌لی بیر موخبیرم. سیزی گؤرمهییمه چوخ شادام. کئیفینیز نئجه‌دیر؟ سیزه نئجه قوللوق ائدیرلر؟”
موخبیر دوشوندو کی، فیریدون اونون سؤزلرینی باشا دوشمه‌ییب، اونا گؤره ده ترجمهچییه اوز توتا‌راق سؤزلهرینی اونا چئویرمهسینی ایسته‌دی. فریدون اینگیلیسجه دئدی:
– ترجمهچییه احتیاج اوخدور. سؤزوزو سؤیلهیین. مندن نه ایستهییرسینیز؟
موخبیر حیرت‌لنه‌رک دئدی:
– بس سیز اینگیلیسجه ده دانیشیرسینیز! غریبه بیر دیپلومات نظره گلیرسینیز! یوکسک استعدادا صاحیبسینیز! لابود بیلیرسینیز کی، چوخ‌لاری ایستعدادلارینی پولا ساتیرلار؟!
فریدون گوله‌رک دئدی:
– جناب سیز دئیه‌سن یانلیشلیغلا منی باشقاسیلا دهییشیک سالیبسینیز. بیرینجی باخیشدا سیزین کیم و نه مسلکده اولدوغونوزو ذّن ائدیب و نه مقصدله گلدیگینیزی باشا دوشدوم.
موخبیر دئدی:
– یانلیش دوشونمهیین. منیم پیس بیر مقصدیم یوخدور. همچینین منی جناب خیتاب ائتمهیینیز ده لازیم دئییل. ائله آغا خیتاب ائتمهیینیز کیفایتدیر. قزئتلرده چاپ ائتدیردیگینیز مقاله‌لرینیزین هامی‌سینی اوخوموشام. سیزین مدافعه‌نیزدن ده خبریم واردیر. منیم پئشهم سیزین کیمی شخصیت‌لرله گؤروشب مصاحیبه آپارماغیمی طلب ائدیر. بو سببدن بورادایام.
فریدون:
– من ده موخبیرلیکله بیگانه دئییلم، اونون نه اولدوغونو بیلیرم. اصیل و وجدانلی بیر موخبیر آپاردیغی مصاحیبه‌لرینی بیر کلمه ده آزالدیب و تحریف ائتمه‌دن چاپ ائدر.
موخبیر:
– ائله‌دیر.
فریدون:
– بس نه اوچون اؤزونوزه اذیت وئریب منیمله مصاحیبه آپارماغا گؤره اوزون مصافهنی- آمئریکا‌دان بورایا قدر گلیبسینیز؟
موخبیر:
– دئدیم کی، من موخبیرم.
فریدون:
– بس سوالینیزی وئرین. یالنیز سیزدن بیرجه خواهیشیم بودور کی، سؤیلهدیکلریمی بیر کلمه آزالتما‌دان نشر ائدین.
موخبیر:
– البته
موخبیر سوروشدئردی:
– آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین محو اولماسی دوغرودورمو؟
فریدون قطیعتله جاواب وئردی:
– اگر سیز دیوارلا صحبت ائتمیرسینیزسه و صحبت اوچون بو باغلی کامئرایا گتیریلیبسینیزسه، بس دئمک اولار کی، فرقه تشکیلاتی داغیلماییب‌دیر. او، سؤیلهدیگین سؤز گؤزلرینی حقیقته باغلایان و فرقه‌نین محو اولماسینی آرزو ائدن آداملارین سؤزودور. اما سیز امین اولون کی، دئموکرات فیرقه‌سی محو اولماییب و اولاسی دئییل.
موخبیر:
– بس سؤیلهیین، بو فرقه هارادا حاکمیت ائدیر؟
فریدون:
– خالقین اورگینده!
– اما من خالقدان بیر سس ائشیتمهییرم؟
– اگر ائشیدن قولاغینیز اولسایدی، مطلق بو سسلری ائشیدردینیز!
فریدون آجی بیر گولوشله سؤزونه علاوه ائتدی:
– گؤرونور سیز خان و فئوداللارین سسینی یاخشی ائشیدیرسینیز، اما خالقیمیزین اورک سسینی ائشیتمکده چتینلیک چکیرسینیز!
موخبیر:
– سن هله گنجسن، نیه….
فریدون موخبیرین سسینی کسیب دئدی:
– بو مصاحیبهنی داوام ائتدیرمهسک داها یاخشی اولار.
– اگر سیز بیزیم تاریخ و اساطیرلریمیزدن خبرینیز اولسایدی، بیزیم همیشه “قاراقاشقا”(1) آدلی ائشیدیلن آت، ”قوپوز”(2) سسی و بیر “ددقورقود” آدلی مودریک شخصیتیمیزین اولدوغونو بیلسهیدینیز داها بو قدر اوزون مصافهنی گلمک اوچون اؤزونوزه زحمت وئرمهزدینیز!
موخبیر:
–“قاراقاشقا”؟ “ددقورقوت”؟ بونلار ندیر؟
فریدون گولدو:
– قورقود مودریک اولو بابامیز، قاراقاشقا ایسه آذربایجانین سارسیلماز و قهرمان اؤولادی بابکین آتی‌نین آدی‌دیر.
من سیزین یئرینیزه اولسایدیم، بوندان بئله هر بیر آذربایجان مبارزی ایله مصاحیبه آپاراندا دوغرو نتیجه‌یه چاتماق اوچون اؤنجه‌دن اونلارین تاریخ و اساطیرلرینی اوخوما‌لی ایدیم!
موخبیر مأیوسلوقلا فریدونون سؤزلرینه قولاق آسیردی. لاکین مقصدینه نایل اولماق اوچون فریدون‌دان ایستدیگی سؤزو ائشیده بیلمه‌دی. فریدون نهاینکی اؤلومدن و اعدام حکموندن قورخموردو، بلکه گئتدیگی یولو ایناملا داوام ائتدیرمک عزمینده ایدی. اؤلوم حکموندن شیکایتلهنمیردی. او، ائله گله‌جکدن سؤز آچیردی، سانکی همین آندا او گونلری گؤروردو.
- بابکین آتی نظرده توتولور. ناغیللاردا دئییلیر کی، هر زامان آذربایجاندا ظلم طوغیان ائدرسه، او، ساوالانین گؤزیاشی ایله یارانمیش گؤلدن چیخیب و کیشنه‌یه‌رک سوواری طلب ائدیر!
- آذربایجانین قدیم موسیقی آلتی‌دیر. آشیقلاردان اؤنجه اوزانلار اوندان استفاده ائدیرمیشلر.