آلبرت انیشتن – ترجومه: کؤنول کریم‌اووا
حیاتین معناسی
اینسان حیاتینین و یا عومومیلیکده عوضوی حیاتین معناسی ندیر؟ بو سوالا جاواب دینه ایشاره ائدیر. اوندا سوروشا بیلرسینیز کی، بو سوالی وئرمه‌یین بیر معناسی وارمی؟ جاواب وئریرم: اؤز حیاتینی و دیگر اینسانلارین حیاتینی معناسیز حساب ائدن شخص، ساده‌جه بدبخت دئییل، هم ده حیات اوچون یارارسیزدیر.
من دونیانی نئجه باشا دوشورم؟
بیز فانیلر چوخ غریبه بیر وضعیتده‌ییک. هر بیریمیز بورادا مووققتی قوناغیق، دونیایا نه اوچون گلدیگیمیزی بیلمیریک، بعضاً ایسه باشا دوشدویوموزو ظن ائدیریک. چوخ درینه گئتمه‌دن گونده‌لیک حیاتیمیزدا باشقالاری اوچون؛ بیرینجی نؤوبه‌ده خوشبختلیگیمیزین اوزلرینده‌کی تبسسوم و گومراهلیقدان آسیلی اولدوغو اینسانلار اوچون؛ داها سونرا ایسه، شخصن تانیمادیغیمیز، آما طالعلریمیزین سئوگی ایله باغلاندیغی اینسانلار اوچون مؤوجود اولدوغوموزو بیلیریک. داخیلی دونیامین و خاریجی حیاتیمین اؤلو، یاخود دیری، بوتون دیگر اینسانلارین امگیندن آسیلی اولدوغونو، آلدیغیم و هله ده آلماقدا اولدوغوم هر شئیی عئینی اؤلچوده گئری قایتارمالی اولدوغومو گونده یوز دفعه اؤز-اؤزومه خاطیرلادیرام. من اولدوقجا ساده حیات طرزی سورورم، لاکین تئز-تئز هم‌فانیلریمین امگینی لوزومسوز ایستیفاده ائتمه‌ییم فیکری منی عوذور. جمعیتده صینفی فرقین عدالتسیزلیک اولدوغونو و بونون اکثر حاللاردا گوجه اساسلاندیغینی دوشونورم. هم ده امینم کی، تواضؤعکار حیات طرزی فیزیکی و عقلی باخیمدان،هامی‌اوچون داها یاخشیدیر.
اینسانین فلسفی معنادا آزادلیغینا اینانمیرام. هر کس یالنیز خاریجی تضییقلرین دئییل، هم ده داخیلی ضرورتین تاثیری آلتیندا حرکت ائدیر. شوپئنهاوئرین «اینسان ایسته‌دیگی هر شئیی ائده بیلر،
من عومومیتله، اینسانین فلسفی معنادا آزادلیغینا اینانمیرام. هر کس یالنیز خاریجی تضییقلرین دئییل، هم ده داخیلی ضرورتین تاثیری آلتیندا حرکت ائدیر. شوپئنهاوئرین «اینسان ایسته‌دیگی هر شئیی ائده بیلر، لاکین او، هر شئیی ایسته‌یه بیلمز» سؤزو گنجلیگیمدن بری منه ایلهام وئرمیشدیر؛ هم اؤز حیاتیمداکی، هم ده دیگرلرینین حیاتینداکی چتینلیکلر قارشیسیندا دایما بیر اووونتو و توکنمز صبیر منبعی اولموشدور. بو دوشونجه اینسانی آسانلیقلا ایفلیج ائده بیلن مسئولیت حیس اینی مرحمتلی شکیلده یونگوللشدیریر، اؤزوموزو و دیگرلرینی چوخ جیدی قبول ائتمه‌ییمیزین قارشیسینی آلیر و حیاتا یومورلا باخماغیمیزا ایمکان یارادیر.
اینسانین اؤز مؤوجودلوغونون و یا هر‌هانسی دیگر یارادیلیشین معناسینی و یا مقصدینی سورغولاماسی عومومیلیکده، اوبیئکتیو باخیمدان همیشه آبسورد گؤرونوب منه. بونونلا یاناشی، هر کسین سعیلرینی و موحاکیمه‌لرینی یؤنلندیرن موعین ایدئاللاری وار. بو معنادا من هئچ واخت راحاتلیق و خوشبختلییه نتیجه اولاراق یاناشمامیشام – بئله بیر اخلاقی زمین داها چوخ دونوز سوروسونه یاراشیر. یولومو ایشیقلاندیران و منه زامان-زامان حیاتی سئوینجله قارشیلاماق جسارتی وئرن ایدئاللار حقیقت، مرحمت و گؤزللیک اولموشدور.
عئینی دوشونجه‌نی پایلاشدیغیم اینسانلارلا هم‌رای اولدوغومو حیس ائتمه‌سم، اینجه‌صنعتده و علمی‌آراشدیرمالاردا الچاتماز اولان مقصده دوغرو گئتمه‌سم، حیات منه بومبوش گؤرونردی. اینسانی سعیلرین بسیط مقصدلری – مال-مولک الده ائتمه، یالانچی اوغور قازانما، دبدبه‌لی یاشاما – همیشه منی دیکسیندیریب.
منیم گوجلو سوسیال عدالت و سوسیال مسئولیت حیسیم همیشه دیگر اینسانلار و جمعیتلرله بیرباشا تماسا اولان احتییاجیم ایله غریبه شکیلده ضیدیت تشکیل ائدیب. من یالنیز اینسانام – هئچ واخت سؤزون اصل معناسیندا اؤلکه‌م، ائویم، دوستلاریما و حتّی ان یاخین عاییله عوضولریمه اورکدن باغلی اولمامیشام؛ همیشه بوتون بو باغلارا قارشی سویوقلوق و ایللر کئچدیکجه آرتان یالنیز قالماق احتییاجی حیس ائتمیشم. اینسان دیگر اینسانلارلا قارشیلیقلی آنلاشما و رغبت حیس اینین لیمیتلرینین اولدوغونو تأسوفلنمه‌دن درک ائدیر. شوبهه‌سیز کی، بو زامان او، اؤز ساده‌لؤوحلویو و لاقئیدلیگیندن نه‌لریسه ایتیریر؛ دیگر طرفدن ایسه باشقالارینین فیکیرلریندن، موحاکیمه‌لریندن و وردیشلریندن آسیلی اولمور و اؤز داخیلی بالانسینی بئله اعتیبارسیز تمله اساسلانماقدان چکیندیریر.
منیم سیاسی ایدئالیم دئموکراتییادیر. هر کس بیر فرد اولاراق حؤرمتله قارشیلانمالی، لاکین هئچ کیم بوتلشدیریلمه‌مه‌لیدیر.
طالعیین ایرونییاسیدیر کی، منیم اؤزوم اینسانلار طرفیندن حدسیز حیرانلیق و حؤرمتله قارشیلانیرام. بو نه منیم گوناهیمدیر، نه ده بونا لاییقم. بونون سببی یقین کی، اینسانلارین جیلیز گوجوم و سونسوز موباریزم نتیجه‌سینده الده ائتدیگیم بیر نئچه ایدئیانی باشا دوشمک آرزوسودور.
منیم فیکریمجه زور تطبیقینه اساسلانان آوتوکراتیک سیستئم قیسا مودتده تنزوله اوغراییر. چونکی گوج، اخلاقی آشاغی اولان اینسانلاری اؤزونه جلب ائدیر.
من تامامیله امینم کی، هر‌هانسی تشکیلاتین مقصدلرینه چاتماسی اوچون تک بیر نفرین دوشونمه‌سی، ایداره ائتمه‌سی و عومومیلیکده عؤهدهلیک گؤتورمه‌سی لازیمدیر. آما ایداره ائدیلنلر تضییق آلتیندا اولمامالیدیر. اینسانلار اؤز لیدئرلرینی سئچمک ایمکانینا مالیک اولمالیدیرلار. منیم فیکریمجه زور تطبیقینه اساسلانان آوتوکراتیک سیستئم قیسا مودتده تنزوله اوغراییر. چونکی گوج، اخلاقی آشاغی اولان اینسانلاری اؤزونه جلب ائدیر. من امینم کی، داهی تیرانلاری اجلافلارین عوض ائتمه‌سی دییشمز بیر قایدادیر. بو سببدن ده، حاضیردا ایتالییا و روسییادا گؤردویوموز سیستئملره قارشی همیشه موخالیف اولموشام. بوگون آوروپادا دئموکراتیک ایدار ائتمه فورماسینین گؤزدن دوشمه‌سینین سببی دئموکراتییانین آنا ایدئیاسیندا دئییل، حؤکومت باشچیلارینین غئیری-ایستابیللیگی و سئچکی سیستئمینین شخصلری آیری-آیری نظره آلمایان خاراکتئرینده آختارماق لازیمدیر. منجه، بو باخیمدان آمئریکا بیرلشمیش ایشتاتلاری دوغرو یولو تاپیب. اونلار اوزون مودت اوچون سئچیلمیش مسئولیتلی پرئزیدئنته صاحیبدیرلر و پرئزیدئنتین اؤز مسئولیتلرینی یئرینه یئتیرمک اوچون کیفایت قدر صلاحیتلری وار. دیگر طرفدن، بیزیم سیاسی سیستئمیمیزده خسته‌لیک و یا احتییاج آنیندا فرده قارشی نوماییش ائتدیریلن قایغینی یوکسک قییمتلندیریرم.
اینسانلیغین احتیشامیندا منه گؤره دوغرودان دا دیرلی اولان سیاسی دؤولت دئییل، یارادیجی و دوشونجه‌لی شخص – شخصیتدیر؛ عالیجناب و عظمتلی اولان اودور، دوشونجه‌ده و حیس لرده کوت اولاراق قالان ایسه سورودور.
بو مؤوضوع منی سورو حیاتینی یاشایان اینسانلارین ان پیس تظاهوروندن، هئچ سئومه‌دیگیم حربی سیستئمدن بحث ائتمه‌یه وادار ائدیر. اگر اینسان اورکئسترین صدالاری آلتیندا جرگه ایله مارش ائتمکدن ذؤوق آلیرسا، بو، اوندان زهلم گئتمه‌سی اوچون کیفایتدیر. اونا باش بئیین سهون وئریلیب؛ اونا لازیم اولان آنجاق اونورغا بئینیدیر.اینسان سیویلیزاسییاسینین بو “تاون لکه‌سینی” قیسا زاماندا آرادان قالدیرماق لازیمدیر. امره اساسلانان قهرمانلیق، معناسیز زوراکیلیق و وطنپرورلیک آدلانان بو اییرنج جفنگییات – بوتون بونلارا نئجه ده نیفرت ائدیرم! موحاریبه منیم اوچون رذیل و چیرکین بیر ایشدیر. بئله بیر چیرکینلیکده ایشتیراک ائتمکدنسه، پارچا-پارچا اولماغی اوستون توتارام. بوتون بونلارا باخمایاراق، اینسان سویو حاقیندا یوکسک فیکره صاحیبم و اینانیرام کی، میلتلرین ساغلام دوشونجه‌سی صنایع و سیاسی دایره‌لرین ماراقلاری طرفیندن مکتبلر و مطبوعات واسیطه‌سیله سیستئملی اولاراق کورلانماسایدی، بو کابوس چوخدان یوخ اولموشدو.
حیس ائده بیله‌جگیمیز ان گؤزل تجروبه حیاتین سیرلی طرفیدیر. بو فوندامئنتال ائموسییالار اصل اینجه‌صنعتین و اصل علمین بئشیگیدیر. بونو بیلمه‌ینلر – حیران اولماق و واله اولماق باجاریغینی ایتیرمیشلر – اؤلو کیمیدیرلر و اونلارین گؤزلری گؤرمور. حیاتین سیرلری ایله قارشیلاشما، قورخو حیسی ایله قاریشاراق دینلری یاراتمیشدیر. نوفوذ ائده بیلمه‌دیگیمیز نه‌یینسه مؤوجود اولدوغونو بیلمک، درینده اولان سببلری و پارلاق گؤزللیگی ان ابتیدایی شکیلده ده اولسا، قاوراما جهدلریمیز – محض بو بیلیکلر و بو ائموسییالار اصل دینی یارادیر. بو معنادا و یالنیز بو معنادا من دیندارام. من اؤز یاراتدیقلارینی موکافاتلاندیران و جزالاندیران و یا بیزیم مالیک اولدوغوموز ایراده ایله عئینی ایراده‌یه مالیک بیر تانرینی تصوور ائده بیلمیرم. فیزیکی اؤلومدن سونرا حیاتی دا باشا دوشمورم و باشا دوشمک ایسته‌میرم؛ بو آنلاییشلار یالنیز قورخموش و ضعیف اینسانلارین آبسورد ائقویزمینه خاصدیر. من حیاتین سونسوزلوغونداکی سیرر و کایناتین مؤعجیزه‌لی ایستروکتورونون درک ائدیلمه‌سی – طبیعتده اؤزونو بروزه وئرن سببین حتّی جوزئی بیر حیصه‌سینین باشا دوشولمه‌سینه ائدیلن جهد ایله کیفایتله‌نیرم.
قایناق: کولتورا سایتی