عزیز وطنداشلار، دوست‌لار و یولداش‌لار!
اجازه‌نیزله آذربایجان میللی حکومتین یارانماسی مناسیبتی ایله هامینیزی اورکدن تبریک ائدیب، سئوینجیمی سیزینله بؤلوشمک ایستهییرم. 74 ایل اؤنجه تاریخی ضرورت اساسیندا س.ج.پیشه وری و اونون سلاحداش‌لاری‌نین آپاردیغی گرگین مبارزه نتیجه‌سینده 21 آذر حرکاتی‌نین غلبه چالا‌راق آذربایجان میللی حکومت یاراندی. آذربایجان میللی حکومتی، قاضی محمدین رهبرلیگی آلتیندا یارانان مهاباد جمهوریتی ایله بیرلیکده قیسا زامان کسیگینده منطقه‌ده کؤکلو سیاسی، اقتصادی و مدنی دییشیک‌لرین باش وئرمه‌سینه سبب اولدو. میللی حکومتین گؤردوگو ایشلر و ائتدیگی خیدمتلر آذربایجان خالقی‌نین شعورودا درین ایز سالمیش‌دیر. بو ایز و خاطره‌لر گله‌جکده آذربایجان و ایرانین باشقا بؤلگه‌لرینده کؤکلو دهییشیک‌لیک و اینکیشافین منبعینه چئوریله بیلر.
مرتجع مرکزی دؤولت، اونون ال آلتیسی اولان فئودال‌لارین تخریبات‌لارینا باخمایا‌راق آذربایجان میللی مختار حکومتی اجتیماعیتین زحمتکئش و اورتا طبقه‌سی‌نین خئیرینه مختلیف قانونلاری قبول ائدیب اونلاری ایجرا ائتدی. میللی حکومت حیاتا کئچیردیگی سیاسی، اقتصادی و مدنی تدبیرلرین تکجه ایراندا دئییل، بوتون اورتا شرق ده مثلی گؤرونمهمیش‌دیر. اجازه‌نیزله بورادا شاهیدی اولدوغوم بو گؤرولن تدبیرلردن بیر نئچه نومونه‌سینی سیزلره بیان ائتمک ایستهییرم.
–اؤلکه‌میزین تاریخینده ایلک دفعه اولا‌راق قادینلاریمیز سئچیب، سئچیلمک حقوقونا صاحب اولدولار. کیشی‌لرله برابر مجلیس، ایالت، ویلایت، محل و کند انجمن‌لری سئچکی‌لرینده اشتراک ائتمک حاقینا ییه‌لندی‌لر.
تحصیلین بوتون پیلله‌لرینده آنا دیلینده تحصیل آلماق رسمیت تاپدی. بو حاق آذربایجاندا یاشایان باشقا دیل‌لره منسوب آزلیقلارا دا شامیل اولوردو.
– ۱٣۲۵.۱.۲۵ –جی ایلده تبریزده ۶۰۰ نفردن عبارت تشکیل اولان کندچی‌لر قورولتاییندا تورپاق اصلاحاتی اوچون مالیک-رعیت آراسیندا مناسیبت‌لرین دهییشمه‌سی مذاکیره‌لریدن سونرا خالصه و آذربایجاندان قاچیب میللی حکومته قارشی ووروشان مولکه‌دارلارین تورپاق‌لاری مصا‌دره اولونا‌راق تورپاق‌سیز کندچی‌لر آراسیندا بؤلونمه‌سی قرارا آلیندی. کند تصروفاتی اداره‌سی واسطه‌سی ایله مولکه‌دار و کندچی آراسیندا ایکی طرفلی راضی‌لیق اساسیندا مناسیبت‌لر دهییشدی.
– میللی حکومتین چیخاردیغی ایش و بیمه قانون‌لارینا اساساً، ۸ ساعت ایش واختی قرارا آلینماسی، جمعه گون‌لری استراحت گونو تعیین اولونماسی، رسمی تعطیل گون‌لرین معاش‌لی اولماسی، ایللیک معزونیت گون‌لرین اولماسی، ایلده ایکی دست ایش گئییمی‌نین وئریلمه‌سی، همکارلار اتفاقی‌نین یارادیلماسی و بو تشکیلاتین واسطه‌سی ایله فهله و صاحبکار آراسیندا مناسیبت‌لرین نظاملانماسی، هر بیر فابریک، کارخانادا مینیموم، علاوه امک حاقی و گئجه ایشلمه‌سی اوچون امک حاقی‌نین وئریمه‌سی‌نین نیظما سالینماسی، ۱٣ یاشین‌دان آشاغی اوشاق‌لارین ایشلمه‌سی‌نین قاداغان اولونماسی۱٣-۱۶ یاشیندا اولان یئنی یئتمه‌لرین یالنیز پئشه اوؤیرنمه‌سی ایله علاقه‌دار ایش واختی ۴ ساعت معاش‌لی اولماسی. معاشین اؤدنیلمه قایداسی، فهله‌لرین معاشی‌نین اؤدنیلمه‌سی‌نین واجیب شرط اولماسی، مناقیشه‌لرین حلی شوراسی‌نین یارادیلماسی، کیشی‌لرله قادین‌لارین معاش برابرلیگی‌نین اولماسی. قادین‌لارین آغیر ایشله مشغول اولما‌لاری‌نین قاداغان اولونماسی. حامیله قادین‌لارین دوغوش‌دان اؤنجه و سونرا آلتی هفته معاش‌لی استراحته چیخماسی. اوشاقلی قادین‌لارا سود وئرمک اوچون هر اوچ ساعتدا یاریم ساعت استراحت وئریلمه‌سی. کووپئراتیو‌لرین تشکیلی و فهله‌لر اوچون اعتراض حقوقو تانیماق، بیر مای گونو بینالخالق فهله‌لر گونو رسمی بایرام کیمی قئید ائدیلمه‌سی رسمیت تاپدی.
– ۱٣۲۵.٣.۲۵–جی ایلده تبریز ده ایلک دفعه اولا‌راق آذربایجان فهله‌لری‌نین قورولتایی کئچیریله‌رک ایش وبیمه قانون‌لاری‌نین اجراسی یول‌لاری مذاکره اولوندو. فهله‌لرین یاشاییش شرایطی‌نین یاخشیلاشدیریلماسی ایله یاناشی، استحصالین آرتیریلماسی یولل‌لاری دا مذاکره ائدیلدی.
–مرکزی حکومت خالقین میللی بانکدا اولان ۱۵۰ میلیون امانتینی تهرانا کؤچورمه‌سینه، آذربایجاندان باشقا منطقه‌لره اخراج اولان ماللارین پولونون قایتاریلماسی‌نین قارشی‌سینی آلماسینا و بئله‌لیکله میللی حکومته اقتصادی تضییق ائتمه‌سینه باخمایا‌راق، آذربایجان حکومتی داخیلی صنایع استحصالین اینکیشافی اوچون تدبیرلر حیاتا کئچیرمهیی قرارا آلدی. بو تدبیرلره اساساً میللی حکومت استحصالین یاخشیلاشدیریلماسی اوچون مختلیف یول‌لارلا زاوودلارا مالیه یاردیمی ائتمه‌یه باشلادی
–مالیه و اقتصادیاتین اینکیشافی اوچون میللی حکومت ۵۰ میلیون کاپیتال یاتیریم یاتیرماقلا آذربایجان میللی بانکینی تأسیس ائتدی. سلمچیلیگین قاشی‌سینی آلدی. کووپئراتیو و دؤولت مغازهرینی یاراتماقلا ضروری محصوللاری اوجوز قیمت‌لرله خالقین اختیاریندا قویدو. بیر میلیون ریال قیمتلی کاغیذ(پول) چاپ ائتمکله اجتماعیتده یارانمیش نقد پول بحرانی‌نین قارشی‌سینی آلدی. بیرباشا وئرگیتوتما یولو ایله دؤولتین گلیرینی آرتیردی.
–میللی حکومتین یارانماسین‌دان ٧۰ ایلدن آرتیق کئچمه‌سینه باخمایا‌راق، خالقین یاردیمی ایله او دؤورده گؤرولن آبادلیق و انشاعات ایشلرین‌دن دئمک اولار کی، هر بیر منطقه‌ده ایندی ده یادگار اولا‌راق قالماقدا‌دیر. او جمله‌دن، آذربایجان میللی بانکی، آذربایجان میللی مجلی‌سی، قیزلار گیمنازیاسی، تبریز اونیوئرسیتئتی… تبریز موزهیی، تبریز و باشقا شهر، قصبه‌لرده اونلارلا مکتب، ایدمان سارای‌لاری، سینما، ییغینجاق سالونلاری، کوچه‌لرین آسفالت اولونماسی، پارک‌لارین سالینماسی، کندلر آراسی یول‌لارین چکیلمه‌سی. کؤرپولرین تیکیلمه‌سی و تعمیری. کهریزلرین و سو آنبارلارین تیکینتی‌سی، بونا بنزر بیر چوخ ایشلرین گؤرولمه‌سینی گؤسترمک اولار.
صحیه و خالقین ساغلاملیغی ساحه‌سینده جدی آدما‌لار آتیلدی. او جمله‌دم، مختلیف منطقه‌لرده ۵۰ خستهخانا و ساغلاملیق مرکزلری‌نین آچیلماسی. مختلیف کند و قصبه‌لرده طب اوجاق‌لاری‌نین یارادیلماسی. یولخوجو خسته‌لیک‌لرله مبارزه مقصدیله واکسیناسیا اصولونو اؤیرتمک اوچون تعلیم مرکزلری‌نین آچیلماسی. تبریز اونیوئرسیتئتینده طب فاکولته‌سی‌نین یارانماسی. ماما‌لیق اؤیرتمه مرکزلری‌نین آچیلماسینی آد آپارماق اولار.
ابتدای مکتب‌لر اوچون درس‌لیک‌لرین چاپ ائدیله‌رک ذربایجانین مختلیف یئرلرینه گؤندریلمه‌سی. آذربایجان چاپ‌خاناسی‌نین تأسیس ائدیلمه سی، تبریز و باشقا شهرلرده ۵۰ نوع مطبوعاتین نشری. جاوانلار و قادینلار اوچون ایدمان سالون‌لاری‌نین یارادیلماسی. تبریز و باشقا شهرلرده شاعر-یازیچی‌لار جمعیتی‌نین تشکیلی و اونلار اوچون هر جور شرایطین یارادیلماسی. کند، شهر و زاوودلاردا ساوادسیزلیقلا مبارزه آپارماق اوچون گئجه کورس‌لاری‌نین تشکیلی ، آذربایجان میللی حکومتی‌نین مدنیت ساحه‌ده گؤردوگو اساس ایشلردن ساییلیر.
اینجهصنعت ساحه‌سینده آذربایجان میللی تئاتری‌نین برپاسی، سابقهلی آکتیور و گنج اوغلان-قیزلار قروپونو یارادا‌راق اونلار واسطه‌سیله آذربایجان شهرلرینده موختلیف سسئناری‌لرین اجرا ائدیمه‌سینی گؤسترمک اولار. همچینین ایلک دفعه اولا‌راق تبریزده معاصر شکیلده موسیقی آنسانبیلی تشکیل اولا‌راق اؤز فعالیتینه باشلادی. موسیقی ساحه‌سینده اونلارلا ا اینجهصنعت خادیم‌لری و رقاس‌لار تربیه اولوندو.
– میللی تهلوکه‌سیزلیگی قوروماق اوچون پولیس و ژاندار سیستمینی لغو ائده‌رک حقوق-محافظه اورقان‌لاری‌نین باشیندا خالقین رغبتینی قازانمیش شخص‌لر تعیین اولوندو. اسکی ژاندار و پولیس‌لری فدای‌لر نظارتینده خیدمته جلب ائتدیلر. بو کؤنوللو فدائی دسته‌لری قولدورلاری محو ائتمکله اؤلکه‌ده ائله بیر امین-آمان‌لیق حؤکم سوردو کی، بوحیرتائدیجی تدبیر میللی حکومتین دوشمنلرینی ده تعجبلندیردی.
– چیخاریلان قانونا اساساً نظام-انتظام قوه‌لرین فردی و اجتماعی اخلاقسیزلیغا قارشی آمان‌سیز مباریزه‌لری نتیجه‌سینده دئمک اولار کی، تقریباً فاحیشه‌لیک، روشوتخورلوق، معتادلارین کؤکو کسیلدی. بومسئله لر باره‌ده بیر چوخ تاریخچیلر عینی فیکیرده‌دیرلر.
– ۱٣۲۶.۱.۲۵–جی ایلده سیناق اولا‌راق تبریز رادیوسوندان “دانیشیر تبریز” سسی ائشیدیلرکن هر بیر آذربایجان و ایران آزادلیق‌سئورلری اورکدن سئویندیلر.
یوخاریدا قئد اولونان‌لار آذربایجان میللی حکومتی طرفین‌دن بیر ایل مدتینده حیاتا کئچیردیگی چوخشاخه‌لی تاریخی خیدمت‌لریدن بیر داملا‌دیر. طبیعی کی، آذربایجان مختار دؤولتی طرفین‌دن گؤرولن بو تدبیرلردن ایران ارتجاعسی و اونون خاریجی حمایه‌دارلاری راضی دئییلدی. چونکی مملکتیمیزین ترقی و اینکیشافین‌دان اؤلکه تالانچی‌لاری، غارتچی‌لری و اونلارین غرب آغا‌لاری‌نین- آمئریکا-اینگیلتره دؤولت‌لری‌نین منافع‌لرینه ضد ایدی. اونا گؤره ده آذربایجان میللی حکومتی و مهابات جمهوریتینی دئوریمک اوچون دریدن-قابیق‌دان چیخا‌راق مین بیر حیله‌یه آل آتدیلار. نهایت، آمئریکا و اینگیلتره‌نین یاردیمی ایله شاه اوردوسو فئودال‌لاری، منطقه ارتجاعچی‌لارینی تشکیلاتلاندیرا‌راق آذربایجانا وحشیجه‌سینه هچوم ائده‌رک اؤلکه‌میزی قان دریاسینا بوغا‌راق، اودا چکدی‌لر. مین‌لرله گوناه‌سیز اینسانلاری قتل عام ائتدیلر، اون مین‌لرله وطن اؤولادلارینی اؤز یورد-یوواسینییندان دیدرگین سالدیلار.
آذربایجان میللی حکومتی‌نین دئویرلدیگی تاریخدن ۷٣ ایل کئچمه‌سینه باخمایا‌راق، آذربایجانلی‌لار باشقا خالق‌لارلا همدیل اولوب بیرگه مبارزه آپارا‌راق ۱٣۵۷-جی گونش ایلده بهمن انقیلابی واسطه‌سی ایله شاه‌لیق سولاله‌سینه سون قویدولار. یعنی پهلوی سولاله‌سی خالقین مبارزه عزمی ایله ایران تاریخیندن سیلیندیر. لاکین چوخ چکمه‌دن ایران خالق‌لارین بو اینقیلابی دا قارشییا قویدوغو مقصدن اوزاق‌لاشا‌راق، مغلوبیته اوغردیغی‌نین شاهیدلریییق. یئنه ده ارتجاع آمانسیزجا اؤز تالانچی سیاستینی داوام ائتدیرمک اوچون اؤلکه خالق‌لارینا حاکم اولا‌راق وطنیمیزین مترقی و اینقیلابچی قوه‌لرینی مهو ائتمه‌یه باشلادی.
آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین عضو و طرفدارلاری!
بیلدیگینیز کی، اؤلکه‌میز درین بحران ایچینده چیرپینیر. آرتیق بیچاق خالقین سومویونه دیرنیب. ۱٣٩۸-جی ایلین آبان آیی‌نین قیامی آیدین شکیلده بو هرطرفلی بحرانین درین‌لیگینی گؤستردی. حاکمیت خالقین بو عصیانین‌دان قورخا‌راق اونو یاتیرماق اوچون قوه‌لرینی کوچه‌لره چیخارا‌راق اؤلکه اهالیسینه وحشیجه‌سینه دیوان توتدو. داخیلی بحراندان علاوه منطقه و دونیانین شرایطی بو آغیر بحرانی داها دا درینلشدیرمیش‌دیر. بو مرکب شرایط اؤلکه‌نین میللی-دئموکراتیک و اینقیلابچی قوه‌لرین وظیفه‌سینی چتین‌لش‌دیره‌رک نئچه قات آرتیرمیش‌دیر. بو آغیر شرایطده دوشمه‌نین حیله‌لرینی نظره آلا‌راق هر جور ایفراتچی‌لیق‌دان اوزاق‌لاشاماق و بیرلی یئرده اولماق گونون ضرورتینه چئوریلمیش‌دیر.
اینانیریق کی، اؤلکه‌میزین خالقلاری چیگین-چیگینه وئرمکله بوتون چتین‌لیک‌لره سینه گریب و اؤز دوشمنلرینی دیزه چؤکدوروب آزاد، فراوان و فئدرال ایرانی انشاء ائتمه‌یه قادیر اولا‌جاق‌لار.
بیر داها آذربایجان میللی حکومتی‌نین یارانماسی‌نین ایلدؤنومو مناسیبتیله بوتون ایران خالقلارینی، آذربایجان خالقینی، اؤلکه‌نین مترقی و آزادیق‌سئور قوه‌لرینی تبریک ائدیرم.
سیاسی محبوسلاری، شهید عائله‌لرینی، خصوصیله آبان آیی‌نین عصیانیندا شهید اولان‌لارین عائله‌لرینی سالاملاییر، اونلارین قارشی‌سیندا باش اییرم.
بو آغیر و تهلوکه‌لی شرایطده مبارزنی داوام ائتدیرن زحمتکئش‌لرین، قادین‌لارین، گنج‌لرین، طلبه‌لرین، معلم‌لرین، یازیچی‌لارین، اینجهصنعت آدام‌لاری‌نین و ژورنالیست‌لرین تک-تک اللرینی محکم سیخیرام.
ظلم ایچینده یاشایان خالقیمیزین خوشبخت یاشاماسی و اؤلکه‌میزین چچکلنمه‌سی امیدیله.
دؤکتور عادیله چئرنیک بلند
۱٣٩۸- جی ایل آبان آیی