(۱۹۷۹-۱۹۸۲-جی ایللر)
سلطانعلی میرزه زاده
2- هیسه
کومیسسیاسینین اساس وظیفه سی اسلام قایدا- قانونلاری اساسیندا تورپاق اصلاحاتی قانون لاییحه سی حاضرلاماق ایدی. همین اوچلر کومیسسیاسینین باشچیلیغی آلتیندا هازیرلانمیش لاییحه خمینینین نظرینه چاتدیریلدیقدان سونرا، ۱۹۸۰-جی ایل آپرئل آیینین ۹- دا (۱۴ فروردین ۱۳۵۹-جو ایل) انقلاب شوراسیندا تصدیق ائدیلدی.
قانون لاییحه سی اسلام شورا مجلسینین مذاکره سینه وئریلندک، ایلک نؤبه ده، تورپاقلار حاقیندا حسابلانما معلوماتلاری توپلاندی. (۱۵)
همین قانون لاییحه سی ۱۹۸۰- جی ایلین آوقوست آییندا (۱۳۶۰- جی ایلین شهریورینده) مجلسین مذاکره سیندن کئچه رک تورپاق اصلاحاتی قانونو آدی ایله قبول اولوندو و بو قانونون اصلاحات قانونو کیمی یرلرده حیاتا کچیریلمه سی قرارا آلیندی. بونونلا علاقدار اولاراق، یعنی تورپاق بؤلگوسو ایشیله مشغول اولماق اوچون ۷ نفرلیک کومیسسیا یارادیلدی. (۱۶) قانونا گؤره بو کمیسسیانین ترکیبی: ۱ نفر اسلام قوروجولوق تشکلاتیندان، ۲ نفر کند تصروفاتی نازیرئلییندن، ۱ نفر داخیلی ایشلر نازیرلییندن، ۱ نفر عالی روحانیت طرفیندن، ۲ نفر کندین باش موللاسی طرفیندن تعیین ائدیلمیش نماینده دن عبارت اولمالی ایدی. او زامان قانون طرفیندن بو کومیسیانین اؤحده سینه چوخ موهوم وظیفه لر قویولموشدور. کومیسیانین اساس وظیفه سی عمومی اؤلکه میقیاسیندا تورپاق ساحه لرینین مقدارینی، نؤوونو، آیری- آیری آداملارین الینده کی تورپاقلارین مقدارینی، تورپاقسیز و آز تورپاقلی کندلیلرین و اونلارین عائله عضولرینین سایینی، تورپاقلارین مونبیتلیینی و محسولدارلیق درجه سینی، سو منبه لرینی و اونون تقسیماتینی و سایره بو کیمی مسئله لری معین اتملیدی. بوتون بونلارین دقیق مویینلشدیریلمه سی پروسئسینده بؤیوک اهمیت کسب ائدیردی. چونکی ایلک نؤوبه ده، بو تدبیرلرین گؤرولمه سی اصلاحاتین دوزگون و عدالتلی آپاریلماسینا تعمینات اولا بیلردی. دئمک اولار کی، سادالانان بو تدبیرلر اصلاحاتین ایلک مرحله سینده یئرینه یئتیریلمیشدی. یعنی حصابلاما ایشلری باشا چاتدیریلمیش و اصلاحات کومیسیاسینا تقدیم اولونموشدو.
تورپاق اصلاحاتی قانونونا گؤره، اصلاحاتین ایلکین مرحله سینده تورپاق ساحه سی ۵۰۰ هئکتاردان چوخ اولان مولکه دار و فئوداللارین تورپاقلارینین آلینیب، کندلیلر آراسیندا اوضسیز اولاراق پایلانماسی نظرده توتولوردو. ۵۰۰ هئکتاردان آرتیق تورپاغی اولان شخصه عائله سینین تعمیناتی اوچون لازیم گلن مقداردان اوچ دفعه آرتیق تورپاق ساحه سی الده ساخلاماق ایختیاری وئریلیردی. اگر مولکه دارین الینده ساخلادیغی تورپاق ساحه سینی بیلاواسطه اؤزو و عائله عضولری اکیب بئجرمزسه، اوندا، همین تورپاق ساحه سی بیر دفعه ده آزادلیغی و یئنی ساحه استفاده سیز قالارسا، مصادره اولونوردو. تورپاقدا باشقا شخصین امیینی استسمار ائتمک و یا اونو کیمسه یه ایجاره یه وئرمک قانونلا قاداغان ائدیلیردی. قانوندا اصلاحاتین ایکینجی مرحله سی مقداری ۵۰۰ هئکتاردان آز اولان تورپاق ساحه لرینی احاطه ائد‌جک ایدی.
مجلسین تورپاق اصلاحاتی قانونونا اساساً، اؤلکه ده موجود اولان تورپاقلار کئیفیتینه، محسولدارلیغینا و ساحبکارلیق فورماسینا گؤره ۴ قروپا بؤلونوردو:
۱- آ. موات تورپاقلار – ایستیفاده‌سیز تورپاقلار.
۲- ب. موسادیره اولونموش تورپاقلار.
۳- ج. دینجه قویولموش و یا «بایئر» آدلانان تورپاقلار.
۴- د. حال-حاضردا اکیله‌ن و یا «دایئر» آدلانان تورپاقلار. (۱۷)
آ- بندینه داخیل اولان، یعنی «موات» تورپاقلار تاریخاً ایستیفاده‌سیز قالمیش «یارارسیز» تورپاق ساحه‌لریدیر کی، اونون اساس صاحبی دؤولت اولسا دا، بو تورپاقلار بیر چوخ حاللاردا مولکدار، مقام صاحبلری، تاجیرلر و شیرکتلر طرفیندن اؤزباشینا توتولموش و مختلف مقصدلر اوچون استفاده اولونموشدور.
اصلاحات قانونوندا گؤستریر کی، تورپاقلار یئرلرده تورپاقسیز و تورپاقلی کندلیلرین صرنجامینا قویولمالیدیر کی، اونلار دولتین یاردیمی ایله بو ساحه لری اکین اوچون یارارلی وضعیته سالا بیلسینلر «موات» تورپاقلارین کندلیلرین عمومی استفادسینه وئریلمه سی ایشین بیر جهتیدیرسه، ایکینجی باشلیجا جهتی بو تورپاقلاری کندلیلره دولت طرفیندن هرطرفلی مادی کؤمک، توخوم، کیمیوی کوبره لر، کند تصروفاتی ماشینلاری و سایره آقروتخنیکی یاردیمین تشکیلی مسئله سیدیر. «موات» حسابینا تورپاق آلمیش کندلیلره هرطرفلی دولت یاردیمی گؤستریلیردیسه، بو بیر طرفدن اکینه یارارلی تورپاق فوندونون آرتماسینا، دیگر طرفدن کند تصروفاتی محصوللاری بوللوغونون یارادیلماسینا کؤمک اولاردی.
تورپاق اصلاحاتی قانونون «ب» بندینه عائد اولان تورپاقلار شاها، سارایا یاخین آداملارا، همچینین خلقه خیانت ائتدیکلرینه گؤره خارجه قاچمیش ایری فیوداللار و مولکدارلارا، روتبه و مقام صاحبلرینه مخصوص اولان و عمومیتله، شاه رژیمی ایله امکداشلیق ائتمیش شخصلرین تورپاقلاریدیر کی، بونلار اسلام رئسپوبلیکاسی طرفیندن واختیله مصادره ائدیلمیشدیر.
تورپاق اصلاحاتی قانونونون حیاتا کئچیریلمه سینده ایری مولکدارلارین، فئوداللارین و روحانیتین مرتجع جیناهینین جدی مقاومت و غضبینه سبب اولان «ج» (و یا «بایئر»)، «د» (و یا «دایئر») بندلریدیر. بو بندلره عائید اولان تورپاقلارین بؤیوک اکثریتی ایری فئودال و مولکدارلارا مخصوصدور. «ج» بندینه شامیل اولان تورپاقلار، اساساً، موقتی استفاده سیز قالان، یعنی دینجه قویولان تورپاقلاردیسا، «د» بندینه نظرده توتولان ایسه حاضردا اکیلن ساحه لردیر. قانونون سون ایکی مادده سی، یعنی «ج» و «د» بندینه داخیل اولان تورپاقلارین صاحبلری، اساساً، ایری و وارلی مولکدار و فئوداللار، روحانیلر، طایفه باشچیلاری، بؤیوک سرمایئ صاحبلری، تاجیرلردیر. باشقا سؤزله، بو ایکی بندده صحبت ایری تورپاق صاحبلرینین علین‌ده جملنمیش یارارلی، مونبیت و مهسولدار تورپاقلارین تقریباً دؤرده اوچ حیسه‌سینی تشکیل ائدیر.
اونا گؤره ده، دئمک اولار کی، تورپاق مسئله‌سین‌ده کومیس‌سییانین بوتون ایشی اؤز قایداسیندا داوام ائده بیلممیش‌دیر.
ایری تورپاق صاحبلری، اونلارا باغلی اولان مولکدار روحانیلر کومیسیانین ایشینه، عمومیتله، «ج» و «د» بندلرینین ایجراسیندا، خصوصیله مانع اولموشلار. آقرار اصلاحاتی حاقیندا قانونون قبول ائدیلمه سیندن کئچن مدت عرضینده اؤلکه نین ۳۲ منطقه سینده موات و مصادره اولونموش تورپاق فوندلاری حسابینا تورپاقسیز و آزتورپاقلی کندلیلره ۱، ۲۶۱ مین هئکتار تورپاق ساحه سی وئریلمیشدیر کی، بونون دا چوخ حیسه‌سینی موات تورپاقلار تشکیل ائتمیشدیر. هم ده بیر قایدا اولاراق سوواریلمایان، مونبیت اولمایان یاراسیز تورپاق ساحه‌لری اولان موات حسابینا تورپاق تورپاقسیز و آزتورپاقلی سیراوی کندلیلره، موسادیره اولونموش محسولدار تورپاقلار ایسه، اساساً، کندله علاقه سی اولان اسلام انقلاب کشیکچیلرینه، انقلاب کمیته عضولرینه و دولت مأمورلارینا وئریلمیشدیر کی، بو دا بیر نؤو خدمته گؤره وئریلن تورپاق ساحه‌سینین تیول فورماسینی خاتیرلادیر.
یئری گلمیشکن قید ائدک کی، «ج» و «د» بندلرینه عائید اولان کوللی مقدار تورپاق ساحه‌سی فئودال و مولکدارلار طرفیندن اونا گؤره اکیلمیش کی، اونون صاحبینین بو تورپاغین محصولونا نه اوندان الده ائدیلن گلیره احتیاجه یوخدور، هم ده محصول بوللوغو یارانماسینا راضی دئییلدیر. «د» بندینه داخیل اولان و «دایئر» آدلانان تورپاق ساحه لرینین اوزرینده صاحبکارلیق ظاهر‌أ حقوقی جهتدن قانونا اویغوندور. لاکن صاحبکار اونو اکدیریر، بیچدیریر، اؤزو و یا عائله عضولری هئچ بیر ایشده اشتراک ائتمه دیی حالدا، الده ائدیلمیش محصولون چوخ حیسه سینی منیمسه ییر کی، بو دا نه شریعت و نه ده حقوقی جهتدن قانونی دئییلدیر. گؤروندویو کیمی، «ج» و «د» بندلرینه داخل اولان تورپاق ساحه لری معاصر ایران کندینده حؤکم سوره ن ظلم، عدالتسیزلیین موهوم منبیینی تشکیل ائدیر. بو بندلره داخیل اولان تورپاقلارین فئودال و ایری مولکدارلارین الیندن آلینیب، یوخسول کندلیلره پایلانماسی تورپاق مسئله سینین رادیکال حلینده بؤیوک انقلابی اهمیته مالیکدیر. لاکن مسئله بوراسیندادیر کی، ایری تورپاق صاحبلری اسلام رئسپوبلیکاسینین دؤولت آپاراتین‌دا ایسلام آدی آلتیندا ماسکالانمیش ایرتیجا قوه‌لری ایله البیر اولوب آقرار اصلاحاتینا قارشی، خصوصیله اصلاحاتین فقره سوتونونو تشکیل ائد‌ن «ج» و «د» بندلرینه قارشی جدی مقاومت گؤستره رک اونلارین حیاتا کچیریلمه سینه بوتون واسطه لرله مانع اولدولار. حتی بو ایکی بندین اصلاحات قانونون‌دان چیخاریلماسینی تکیدله طلب ائد‌رک بو طلبین یئرینه یئتیریلمه‌سی اوچون هر جور فیتنکارلیغا ال آتدیلار.
هالبو کی، تورپاق اصلاحاتی قانونونون مقام و اهمیتی بو ایکی بندده دیر. بو ایکی بند مولکدارلارین، ایری تورپاق صاحبلرینین زورلا اله کچیردیکلری تورپاقلار دئمکدیر. بو مسئله حل اولونمادان کندده فئوداللارین، اونلارین سؤیکندیی اقتصادی و سیاسی دایاقلارینی داغیتماق مومکون دئییل. بو ایکی بند ایجرا ائدیلمه دن کندلینین تأمیناتی حاقیندا دانیشماق ابسدیر. تصادفی دئییلدیر کی، متخصصلرین حسابلامالارینا گؤره، تخمیناً ۷ میلیون هئکتار تورپاق ایری مولکدارلارین الینده قالماقدادیر. (۱۸)