«ذکیه خانیم ذولفقاری»ایله دانیشیق – احد فرهمندی
آذربایجان ادبیات دونیاسینا ماراق گؤسترن و دایانمادان چالیشان قادینلاریمیزدان بیری ده «ذکی شرفه‌لی» آدلی ایله تانینان «زکیه خانیم ذولفقاری شرف آباد»دیر. او ۱۳۴۱-جی ایلین سون باهاریندا، محشتم تبریز شهرینده ایشیق دونیایا گؤز آچیب، اوچ یاشینا چاتدیقدا عایله‌سیله بیرگه یام‌ـ‌یاشیل باغلار احاطه‌سینده اولان گؤزل مرند شهرینه کؤچوب، اورادا بویا-باشا چاتیب، همین شهرده ده تحصیل آلیب. ذکیه خانیمین آتا-آناسی‌نین کؤکو ورزقان شهرینین شرفه کندیندن اولسا دا، او اؤزونو بیر مرندلی بیلر. خانیم ذولفقاری آنا دیلیمیزه‌هابئله کولتورله فولکلوروموزا تام ووجودو ایله باغلی اولاراق، قادینلارین چئورسینده یازیب، یارالدیب، ترجمه ائتمه‌یی اؤز بویونوندا دانیلماز بیر گؤور سانیر. او جدی شکیلده یازارلیق و چئویرمنلیگه گئج باشلاسا دا گوجلو باشلاییب. آز بیر زامان دا خانیم «فریبا وفی» و «اوریانا فالاچی»دان ایکی سانباللی اثری آنا دیلیمیزه ترجمه ائدیب، اوخوجو کوتله‌سی‌نین ماراغینی قازانا بیلیر. بو اثرلردن باشقا فولکلور ساحه‌سینده توپلادیغی بوللو یازیلار «آذربایجان ائل بیلیمی»نین ایچ بولتنینده زامان‌ـ زامان چاپ اولوب. ذکیه خانیمین هله ایشیق اوزو گؤرمه‌ین چوخلو یازیلاری، ترجمه‌لری وار، اوماریم یاخین گله‌جکده‌هامیسی ایشیق اوزو گؤروب ادبیات خزینه‌‌میزه‌دیرلی اثرلر آرتیریلسین. بو چالیشقان حؤرمتلی ادبیاتچی ایله یاخین گونلرده صمیمی‌دانیشیغیمیز اولدو، سایین اوخوجولاریمیزی بو مصاحبه‌نین اوخوماسینا دعوت ائدیریک.
خوش گؤردوک خانیم ذولفقاری ایلک سوال اولاراق بویورون‌هانسی ایلده ائولنمیسینیز؟ نئچه ائولادینیز وار؟
۱۳۶۳-جی ایلده، بیر مرندلی ادبیات اؤیرتنمنله عائله قورموشام. بیر اوغلان، بیر قیزیم وار.
نئچه یاشینیزدان ادبیاتلا ماراقلانمیسیز او ایللرده یازدیقلارینیزدان قالیرمی؟
اورتا مکتبدن (راهنمایی مقطعینده) فارسجانی یازیب، اوخوماغی اؤیره‌نندن سونرا، جمله قوروشوندا پرابلئمیم اولماغینا رغما، توصیفی یازیلاری، انشا کیلاسلاریندان یازیب و معلملرین آلقیشلارین قازاناردیم. دبیرستاندا، عائله ده اولان مذهبی جو و اوخودوغوم دینی کیتابلارین ائتکیسیندن، انقلابین اؤزل حال ـ‌هاواسیندان، اعتراضی و سیاسی ادبیاتلا ماراقلانیب و چوخلو یازیلاریم اولوردو. بعضا ده، ادبی و عاشقانه متنلر یازاردیم. تاسفله او یازیلارین هئچ بیری اؤزومده دئییل. همشه اوخوماغا تؤکنمز بیر عطشیم واریدی. مشخص و دقیق بیر قونودا مطالعه‌م یوخ، هر ساحه ده، هر بیر موضوعدا اولور اولسون، اوخویاردیم. اوخوماق دئمه‌یم، یئییردیم کیتابیلاری! یئمک گویو بیر قزئته‌یه باغلانیب ائوه گلسیدی، گؤیلری قیراغا قویوب، اونون هر صحیفه‌سینی اوخویوب، سونرا گؤیلری آریداردیم. کاغاذین، قزئته‌نین قوخوسو، من سئون قوخو، و او کاغاذلارین شیقا – شیقی منیم موسیقی سسیم اولوب. اوخوماغا بیر شئی تاپا بیلمینده ائوده اولان قزئته‌لری‌نین رئکلاملارین، اؤلو اعلاملارینا جان اوخویاردیم. جاوان چاغلاریمدا ألیمه دوشن پولو کیتاب آلاردیم. دکتر شریعتی‌نین کیتابلاریلا سیاسی دینی تانیب، او طرفه یؤنلمیشدیم. و… بیتمه‌ین بیر سورولار و اولایلارلا، اوز به اوز قالمیشدیم.
ادبیاتلا هنر سیزین حیاتینیزدا‌هانسی رولو اویناییر؟
بئله دئیه بیلرم، ادبیات منی حیاتا باغلایان چوخ گوجلو عنصردور. کاغاذدان قلمدن آلان معنوی لذّت، یاشاماغا منه گوج وئریر.
آنا دیلیمیز و باشقا دیللرده تانیدیغینیز أن سئودیگینیز، شعر، رمان و اؤیکو اوستادلاریندان کیملردن آد آپارا بیلرسیز و ندن بونلارا ماراغینیز آرتیقدیر؟
دوزو، من شعرله چوخ ایلگیلنمیرم. اؤزلیکله بوگونکو، سربست شعرلرله باریشا بیلمیرم.کلاسیک شعرلرده غزل منیم روحومو اوخشاییر.
جنسیتیم و دوشونجه‌لریمله ایلگیلی، من قادین یازارلارین، رومانلارین، یازیلارین چوخ بیه‌نیب و دوزگون ایلگی قورا بیلیرم. خارجی یازارلاردان «سیمون دوبوار»، «اوریانا فالاچی»، تورکیه‌لی یازار «بانو آوار خانیم» و… تورکیه‌لی اوستاد «دکتر انور اوزون» فولکلورچو، چئویرمن و یازاردان آد آپارا بیلرم. اؤز آنا دیلیمیزده یازان بوتون یازارلارین هم کیشی، هم ده قادین اوستادلاریمین اؤنونده، باش أییب أللریندن اؤپورم.هامیسیندان درسلر اؤرگنیب یولوما دوام ائدیرم.
اؤزلیکه آنا دیلمیزده یازان خانیملارین هئیکلین قیزیلدان توتماق لازیمدیر. بو توپلومدا تامام عنصرلر، ائوده، جامعه‌ده، یازار خانیمین علیه‌ینه بیر جبهه‌ده اولور، بونلارا باخمایاراق، عشقله، وار گوجویله بو انگل‌لرله، مبارزه ائتمک، بیر کلمه‌ده، یالنیز و یالنیز أصلان کیمی‌خانیملاریمیزین عهده‌سیندن گلیر. و بعضا بو یولدا آغیر هزینه‌لر ده، وئریرلر. عائله حیاتیندان، اوشاقدان، دونیانین لذّتلریندن أل چکیب و قرارلی، هدفلرینه دوغرو یورویورلر، عشق اولسون بو خانیملارا.
سیز موسیقی ایله نه قدر ایلگیلنیرسینیز؟
آذربایجان موسیقیسی، اؤزلیکله موغام منیم حقیقتا روحومون قیداسیدی. باشقا موسیقیلر بئینیمی‌چوخ تئز یورار. تورکیه موسیقیسی ده بئله.
سانال دونیادا قیسا‌ـ قیسا یازیلار پایلاشماقلا بیزیم ادبیاتیمیز نه قدر گلیشه بیلرمی؟
سانال دونیاسی ایستر ـ ایستمز داها آرتیق، یاشاییشیمیزین اؤنملی گرچکلریندن اولدوغونا باخاندا، منجه بو آراجدان ادبیاتین انکیشافینا استفاده ائتمک ادبیاتچیلارین أن واجب بورجلاریندان اولمالیدیر. طبیعی کی اوزون و یوروجو متنلر پایلاشماق مجازی دونیادا اوخوجونون ماراغین قازانمیر. بو ندنله ادبیاتین هر گوشه‌سیندن آز و اؤز، پایلاشیملار، کتاب اوخومویان توپلوموموزدا، آزدا اولسا ادبیاتیمیزی تانیتدیرماغا یاردیم اولا بیلر.
بوگونلر بیزیم ادبیاتیمیزدا نثردن آرتیق شعر یازیلیر، نثر یازیلاریمیز بوندان آرتیق گئنیشلندیرمک اوچون اؤنریلرینیزی بویورون.
چوخ ساغ اولون أن اؤنملی بیر قونویا اشاره بویوردونوز. نثریمیز چوخ یتیم قالیب. اؤز آنا دیلیمیزده یئترینجه شعر دئیلیر، ماشاالله آز قالا‌هامیمیز شاعیر اولوروق. بو چوخ سئویندیریجی‌دیر.آنجاق آنا دیلیمیزده نثرین، اؤیکونون، رومانین یئری چوخ بوشدو. بارماق ساییندا دا بئله ناثیر یوخدور. قلم صاحیبلری آرخایین و اؤزگورجه قلمه، میدان وئرنمیرلر. چوخلو سیاسی، عرفی، دینی مانعلر، قلملری سوستالدیر و بئله اولور کی خسته و قورخاق قلم نثر یارادا بیلمیر. سینیق سالخاق بیر حیکایه و یا داستان یازیلاندا دا، کاغاذین و قلمین جوهری‌نین ده بئله هزینه‌سی، یازانا قایتمیر.
بو دورومدا بئله دوشونورم نثر یازانلاریمیزی، أن آزی اؤز ایچیمیزده محکم دستکله‌ییب و یییه دورمالییق. هر شهرده مختلف شعر انجمنلری وار، کشکه همت ائله‌یب بو انجمنلرین آدین دَییشیب ادبیات انجمنی یازیب و هر جلسه ده نثرلر ده اوخونوب، آلقیشلانیب، نقد اولونسون.
روحی هیجانلارلا ایچ دویغولارینیزی نه سایاق یازماغا ساری یؤنه‌لدیرسینیز؟
منیم اوخوماغا نه قده‌ر عطشیم وار، بیر او قده‌ر ده یازماغا ماراقلیام. آنجاق هله ایچ دونیامی، روحو هیجانلاریمی‌نه دیله گتیره بیلمیشم نه قلمه. بو دا منده بؤیوک ضعف‌دیر. بلکه یاشیمدان آسیلیدی، بلکه چوخ گئجیکمیشم، بلکه باشیما گلن آجی اولایلاردان و یا ایچیمده اولان بیر قورخاق و اوتانجاق قیزین اولدوغوندان؟ دوغروسو سببین بیلمیرم. کشکه عؤمروم، اؤزومو یازماغا شرایط یارادیب و ایزین وئره…
تابولاری سیندیرماق گوجلو جسارت طلب ائدیر، سیز یازیلارینیزدا قلمینیزی نه قده‌ر آزاد بوراخیب بو ایشه ال قاتا بیلیرسینیزمی؟
من بئله دوشونورم، تابولاری سیندیرماق، کولتورو عورفی دَییشمک، فردی و آنی ایش دئییل. کیم بو تابولارا، بیر شعرده، یازیدا، عملده، آچیقجاسینا توخونسا، بیزیم توپلومدا، بو دینی ایناملارلا، انتحارا قالخماق دئمکدیر. چوخ یوموشاق و دوشونجه‌لره حؤرمتله یاناشی، اویغون حرکت ائتمک لازیمدیر. قلمی‌آزاد بوراخماز اولماز، أن آزی من بوراخمیرام. رئاللارلار ایده آللار ی، قاریشدیریب، تابو سیندیرماق نامینا قلمی‌سیندیرمایاق. زامان- زامان هر بیر مودرن دوشونجه اؤز یئرین تاپیب و أسکی غلط ایناملار، ائلیتین ألیلیه محو اولاجاق.
قادینلار هنر و ادبیات ساحه‌سینه گیرنده اؤزلری ایله بوللو گؤزللیک گتیررلر، یاخین ایللرده آذربایجان قادینلاری اؤز ادبیاتلارینا آرتیق ماراق گؤستریرلر، سیزین بو قونویا گؤره باخیشینیز نه‌دیر؟
ادبیات، اینجه صنعت و گئنلیکده، هئچ بیر ساحه، قادینسیز اینکشاف ائده بیلمز. قادینین رولون ادبیاتدا گؤزللیک گتیرن بیری‌دیر دئیه، محدودلاشدیرمایاق. منجه قادین، ادبیاتی گوزلشدیرمکله یاناشی، درینلشدیریر، گئنیشلندیریر، یئنی پنجره‌لر حیاتا آچیر. یاخین کئچمیشدن، اؤز ادبیاتیمیزدا گنج خانیملار چوخ ساوادلی و گوجلو چابا گؤستریرلر. بو اولدوقجا منی اومودلاندیریر. دوغروسو بو سیخینتیلارلا، ایمکانسیزلیقلارلا، گنجلرین اؤز دیلیمیزه أدبیاتیمیزا ماراقلاری منی اولدوقجا هم اوتاندیریر و هم ده اومودلاندیریر. من چوخ گئجیکمیشم، گئجه ـ گوندوز چاپسامدا بونلارا چاتا بیلمیرم. او سببدن ادبیاتیمیزن گله‌جگین چوخ یاخشی گؤرورم.
قادینلار یاشامین بیتمز بیلمه‌ین چتینلیکلریله ال‌ـ به یاخادیرلار، گاهدان دا بو چتینلیکلره چوخ باجاریقلی، قابیلیتلی یازار قادینلارین الیندن قلمی‌آلیب، یارادیجیلیغینی دورغونلوغا سالیب، سیزجه بیر یازار قادین حیاتین چتینلیکلری ایله نئجه باریشیب، اؤز یارادیجیلیق یولونا داوام وئره بیلرمی؟
من دفعه‌لرجه هر یئرده دئمیشم، گوجلو قادین هر بیر چتینلیکره، اؤز اراده‌سیله غالیب گله بیلر. ائولیلیک قادینا هدف یوخ، آراج اولمالیدیر. تاریخ بویو قادینلار کیشیلرین آرخاسیندا دوروب اونلارا، موفقیتلرینده شرایط یارادیب، یاردیم ائدیبلر، آرخا جبهه‌ده اؤزلرین اونودوب، بوش ـ بوش سؤزلرله وعده‌لرله آلدالینیبلار. آنا اولماغی اونا بیر امتیاز ساییب، بهشت وعده‌لریله، دوشونجه‌سینی دؤندوروب، قلملرینی، قدملرینی سیندیریبلار.
ایندی قادینلاریمیز اؤزلرینه، دوشونجه‌لرینه، هدفلرینه اؤنم وئریب، هر بیر مانعی قالدیرماقلاری لازیمدیر. عائله حیاتی مقدس بیر اولای دئییل. ایکی طرفلی آنلاشما‌دیر. بو آنلاشما هر‌هانکی بیر مرحله ده پوزولا بیلر. قلمی، کیمسه قادینین ألیندن آلماق حاققی یوخدور. اؤز اوشاقلاریدا بئله.
یازاماق اوچون دینج بیر یئر، گوجلو تمرکز گرکیر، سیز یاشامینیزدا بونلاری نئجه یارالدا بیلیرسینیزمی؟
گوندم یاشامین، هر تورلو آنلاری اولور، بعضا آدام، ائو ایشیندن قوناقدان و سایره‌دن، باشینی قاشیماغا دا واخت تاپا بیلمیر.آما ایستک و عشق اولان یئرده هر بیر شرایطده یازماق اولور.
یای گونلری من آغیر خسته‌‌لیک کئچیریردیم. داستان کارگاهینا بیر حیکایه یازمالیدیم، خسته خانادا سِرُم آلتیندا بیر أللی، اونو یازدیم. دئمیرم یاخشی حیکایه اولدو.آنجاق تمرکز ائدیب یازدیم.
بیر ادبیاتچی و صنعتکار‌هانسی شخصیته مالک اولمالیدیر؟
أدبیاتچی گرچک معنادا، أدیب اولمالیدیر. اؤرنک و یول گؤرسدن بیری. قلم صاحابی اؤز بیلگیلری، روحو، بئینی، خیالاریلا، قلمی‌جوشدوروب یازدیریر. هر بیر یازار اؤزون یازیر. بعضا ده یازارلا، یازیسی‌نین، توتارسیزلیگی اولور. بو دا طبیعیدیر ألبته.آنجاق منجه اوغور قازانیب، اورکلرده یئر آلماق اوچون یازیدان اؤنجه یازار سالیم روحا، گئنیش اورگه و سوسیال بیر شخصیته مالک اولمالیدی. منلیکلر، قیسقانجلیقلار ادبیاتیمیزا سَم کیمی‌دیر.
سیزین ایلک جدی ترجمه‌نیز فریبا خانیم وفی‌نین «حتی وقتی میخندیم» کتابی اولوب‌هانسی ندنلر اوزره بو اثری ترجمه اوچون سئچدینیزمی؟
فریبا خانیم وفی‌نی، بعد از پایان، کیتابیلا تانییردیم. سونرالار «پرنده من» و باشقا کیتابلاریندان اوخویوب اونون، قادینلارین حیسلرینی یازیب، یارادماق گوجو، منی چوخ ائتگیلندیردی. من ده اؤز جینسیمه و آنا دیلیمه بؤرجومو دوشونوب، اؤزومو سیناییم دئیه، «حتی وقتی میخندیم» کتابی‌نین ترجمه‌سینه باشلادیم. اؤزومه گوون تاپیب، بو ایشی جیددی توتوب، ترجمه‌نی بیتیردیم. بیلمیرم نه حدده باشارمیشام…
اوریانا فالاچی‌نین مانی ارژنگ فارسجایا چئویرن «نامه به کودکی که هرکز زاده نشد» اثرینی آنا دیلیمیزه چئویرمیسیز، سیزجه بو اثر ایکی دیلدن ترجمه اولدوقدا اورژینال متنه نه قدر یاخیندیر؟
اوریانا فالاچی‌نین شخصیتی، دونیاگؤروشو، ایناملاری منه چوخ دوغما اولدوغوندان، سانیرام منیم ترجمه‌م، اورژینال متنه و اوریانا خانیمین قصد ائتدیگی و یازدیغی دوشونجه‌یه، فاسجا متندن، یاخین‌راقدی.
ترجمه زامانی، سانکی اوریانا خانیم، منیم قارشیمدا اوتوروب، اونلاری منه دانیشیردی، من ده تورکجه‌یه چئوریب یازیردیم. چوخ گؤزل دویغولار یاشاییردیم. بعضا ده اوریانا خانیم یوخ، من اؤزوم اولوردوم، اؤزوم یازیردیم سانکی. منه اونودولمایان شیرین بیر تجربه اولدو.
بو اثر تنقیدچیلر و اوخوجولار طرفیندن نئجه قارشیلانیب‌می؟
هئچ کیم اؤز آیرانانینا تورش دئمز. من اؤزوم چوخ بینمیشم. انشاالله اوخوجولار دا بَیه‌نیب. اوخویانلار تعریف ائدیبلر، یالاندا اولسا بئله یاخشی قارشیلانیب. سایین اوستاد رحمانی، لوطفولو باخیشلاریلا اونا اؤن سؤز یازیبلار و بیندیکلرین دئیبلر.
بوردا یئری گلمیشکن عزیز دوستوم قارداشیم، اوستاد کامران آذری (کریم قربانزاده) بو کیتابین حاضیرلانیب، چاپا گئتمینه‌جن، چکدیکلری زحمتلریندن سونسوز تشکور ائدم. منیم خسته‌لیگیمین آغیر چاغلاریندا، بیزی تک قویماییب، بو کیتابی چاپا وئرمکله، چوخ یئرینده، روحی دستک اولدولار. آما تنقیدچیلر طرفیندن چوخ تاسفله تنقید اولونمایبدیر.کشکه اطرافلی بیر تنقید اولونا، من ده عیب ـ ایرادلاریمی‌بیلیب، سونکو ترجمه لرده تیکرار ائتمیم.
بیر اثری ترجمه اوچون سئچمکده اؤلچولرینیز نه‌دیر؟
ایلک ترجیحیم قادین یازارلاردان بیندیگیم اثرلردیر. همچنین یازارین دوشونجه‌سی، کاراکتئری و منیم ایچ دونیاما یاخین اولماغی، منه اؤنملیدیر.
اؤلکه‌میزده باشقا دیللردن آذربایجان دیلینه ترجمه ائدنلردن کیملری تانیرسینیز و بونلارین ایچینده کیملرله یاخین ایلگینیز وارمی؟
سایین خانیم «نیگارخیاوی» و «رحمانیفر» جنابلاری. مرندن گنج یازار «رضا بگ حسینی» کی انگلیسجه‌دن دیلیمیزه چئویریر. نیگار خانیم و حسینی بگله زامان ـ زامان ایلگیم اولور.
یاخین ایللرده آنا دیلیمیزه ترجمه اولان اثرلرین‌هانسینی اوخوموسوز و اونلارین چئوره‌سینده باخیشینیز نه‌دیر؟
آلبرکامودان «بیگانه» اثری سایین محمد رحمانیفیرین ترجمه‌سیله اوخوموشام. گؤزل و مشهور بیر رومان‌دیر. البته ترجمه‌ده لازیم اولان دقّت وار‌دیر. چوخ ساغ اولسونلار، قلملرینه ساغلیق. بو ترجمه‌لر نثریمیزه بؤیوک خیدمتدیر.
سیزجه آنا دیلیمیزه ترجمه اولانلارین‌هانسی آرتیق معیار دیلیمیزه یاخین و آخیجیدیر؟
منجه نیگار خانیم خیاوی‌نین ترجمه‌لری آرتیق معیار دیله یاخین، آخیجی و گؤزلدیر. او گرچک آنلامدا چئویرمن‌دیر. دیلیمیز و ادبیاتیمیزا کامیل احاطه‌لی‌دیر. ترجمه‌لری قصورسوز و گؤزلدیر.
ترجمه‌نین چتینلیکلریندن دانیشین لطفا!
ترجمه‌چی، ترجمه اوچون سئچدیگی، اثرین مؤلفینی‌نین دونیا گؤروشو، ایناملارین و کاراکترین تانیارسا، اوندا ترجمه ائله ده، چتین اولمور. یانی بیر پاراگرافی اوخویاندان سونرا، بعضی کلمه‌لره، دئییملره، مثل‌لره، معنا تاپا بیلمه‌سن بئله، ذهنینده اونا یاخین بیر سؤزلوک یارادا بیلیرسن.
بعضا ده یازارین منظورون آنلاماق چوخ چتین اولور و یا خود او دئین کیمی‌سن جمله قورا بیلمیرسن، بورادا ایش دویونه دوشور و ترجمه‌چی‌نین گونلرجه ذهنین مشغول ائدیر.
هردن ده اینترنتی اصطلاحیلا دئسم، مغز هنگ ائدیر، چوخ ساده بیر سؤزلوگون، تورکوسون تاپا بیلمیرسن. اوندا ترجمه‌نی بوشلاییب دورماق لازیمدیر.
نئجه‌کی بیلیرسیز ایران آذربایجانیندا ترجمه صنعتی هله اؤز یئرینی تاپا بیلمه‌ییب سیزجه بو قونودا نه‌لر ائتمه‌لیییک‌می؟
بلی تاسفله، اؤزلیکله خاریجی دیللردن اؤز آنا دیلیمیزه ترجمه یا یوخدو، یا دا چوخ آزدی. منجه یئنه بو ادبیاتچی و ترجمه‌چی‌نین مالی دورومونون تامین اولونماماسیندان قایناقلانیر. ادبیات، ترجمه کیمسه‌یه چؤرک آغاجی اولمور کی هئچ، چوخ واخت چؤرکلرینده کسیر. بیری بعضی واجب ایستکلریندن گؤز یوموب، بیر اثر یارادیر، قالیر ألینده، طبیعی آج قارین نه ایمان تانییار نه ادبیات و نه ده ترجمه.
من بئله دوشونورم، اؤز دیلیمیزه، ادبیاتیمیزا، ماراقلی اولانلار بو یارانی ساغالدا بیلر، مالی ایمکانلاری اولانلار، اوخوماسالار دا بئله بیر اثرین اسپانسری اولورسالار، ترجمه‌چی چؤرک بابتیندن آرخایین اولوب، ماراقلا یئنی ایشلر گؤرمگه همّت ائدر. یوخسا کور گؤزدن یاش اومماق اولماز.
یازارلا چئویرمنین فرقللرینی نه‌لرده گؤروروسونوز؟
یازار خیالیندا، اولان دونیانی قلمه چکیر، چئویرمن او دونیانی باشقا میلتلره تانیتدیریر.
بیر دیلین‌هابئله کولتورون گلیشمه‌سینده ترجمه اثرلرین ائتگیلری نه‌لر اولا بیلرمی؟
ترجمه بیرینجی آشامادا، ترجمه اولان دیلین اینکیشافیندا، سوزلوک خزینه‌سی‌نین زنگینلشمه‌سینده، یاردیمجی اولور. بیر تانینمایان دونیانین، کولتورون اؤز دیلداشلارینا تانیتدیریب و یئر اوزونده کی اینسانلاری داها بیرـ بیرینه یاخینلادیر.
ترجمه ائتدیگینیز هر ایکی اثر قادینلارین یاشاییشلارینا باغلی بیر اثرلردیر، سیز بو اثرلری چئویرمکده قادینلارین چؤزولمه‌ین حیات پروبلملرینی اوزه چکمک قصدینیز وار‌ایدی یوخسا باشقا آماج اوزره بو ایشه ال قاتمیسینیز؟
أن کیچیک یاشلاریمدان، قادین مسئله‌سی، قادینلارین یاشاییشی، تاپدالانمیش حقوقوقلاری، مظلوملوقلاری، ضعفلری منیم ایلک دغدغه‌لریمدن اولوب. کتاب آلیب اوخوماقدا دا بیرینجی سئچیمیم، قادینلار یارادان اثر اولوب. ایرانلی، آذربایجانلی و یا یابانجی خانیم یازارلارین تالیفلرینی ماراقلا اوخویوب و آلقیشلامیشام. منیم دردلریمی، حیسلریمی، حیاتدا اولان پروبلریمی، یالنیز بیر قادین قلمه، شعره و تصویره چکه بیلر. سیمون دوبوار، اوریانا فالاچی، بانو آوار، سیمین دانشور، زویا پیرزاد، فروغ، فریبا وفی، رقیه کبیری، فرانک فرید، سوسن خانیم رضی، گلی ترقی و…قادینلارین دانیشمایان دیلی و یازانمایان قلملری اولوبلار.
ترجمه‌یه فیکیرلشدیگیم زامان اؤز قیزیم، اوریانا فالاچی و خانیم وفی‌نی منه اؤنری وئرنده، سئوینجک یولا دوشدوم. بو ترجمه‌لرده یالنیز بیر هدفه باخیردیم: بیر قادین اولاراق اؤز جینسیمه بورجومون بیر قیسمین اؤده‌ییرم.
ایندیلیکده الینیزه ترجمه یوخسا تالیف اوچون بیر اثر وار می؟
بلی چوخ دگرلی و بؤیوک یازارمیز، افتخاریمیز، اوستاد دکتر براهنی‌نین « رازهای سرزمین من»ی ترجمه ائدیرم. چوخ آغیر و لذّت وئریجی بیر ایش‌دیر. عؤمور قالسا بو ایللیکده ایشیق اوزو گؤرر.
یازی عادتلرینیزدن اوخوجولاریمیزلا پایلاشین، گونون‌هانسی زامانلارینی یازماق اوچون آیرییرسینیز، یا دا نه واختلار ال قلمه آپار یازماغا باشلاییرسینیز؟
معین و دوزنلی بیر واخت یازماغا، عاید ائتمه‌میشم. آنجاق اکثرا گئجه‌لر یازماغا ذوق، شوق و انرژیم چوخ اولور. بعضا گئجه ساعات اوچ- دؤرده‌جن مشغول اولارام.
سیز ایللردیر ادبیات ساحه‌سینده چالیشیرسیز، بو گونکو ادبیاتیمیزا نئجه باخیرسینیز؟.
گئچن اییرمی‌ـ اوتوز ایللرله بو گونکو دورومو قیاسلایاندا، بو گون ادبیاتدا، هم شعر ده هم نثرده، درین بیر گلیشمه، اؤزلشمه و اؤزگورلشمه ایرَلی سورمگه باشلایبدیر. داها بو حرکتی دایاندیرماق اولماز. ایراده لر گوجلودور، یالنیز بیر آز دوزن وئرمک لازیمدیر.
آنا دیلیمیزده مکتبین اولمامازلیغی،هابئله یازیمیزین عرب الفباسیلا واحد قایداسی اولماماسینا رغما، اومودوم وار اؤز دیلیمیزده، ادبیاتیمیزدا چالیشان گنج نسلیمیز، بو سینیق سالخاق، ادبیات گمیسینی گؤزل ساحیل‌لره چاتدیرسینلار.
عایله‌نیز سیزین ادبی فعالیلره گؤره باخیشلاری نه‌دیر؟
من بوگون قلمی‌ألیمه آلیب جیزماقارا یازیرامسا، اونلارین دستگی‌نین تاثیریندن‌دیر. هم حیات یولداشیم، هم ده اوشاقلاریم منیم یولوما چیراق اولوبلار هر زامان.
حیات یولداشینیز هنر یا ادبیاتین‌هانسی قوللارینا ماراق گؤستریرمی؟
منی ایلک دستکله‌ییب، منله یول بیر اولان انسان، حیات یولداشیم اولوب. او ادبیات معلیمیدی، اؤز دیلیمیزده، تانینمیش شعرلری شاگیردلره أزبرلدیب، امتحان آلاردی. انشا کیلاسلاریندا اونلارا، تورکو مثللری آختاریب، تاپماغا تکلیف وئرردی. وارلیق درگی‌سی‌نین هر نؤمرسینی ائوه گتیریب، بیرلیکده اوخویاردیق. او مجله‌نین یازیلاریلا بیز اؤز دیلیمیزده اوخوماغی اؤیرنمیشیک.
من آز سایدا اولان قادینلاردانام کی حیات یولداشیم و عائله‌م منله آیاقدیرلار. بو دا بؤیوک خوشبختلیکدیر.
عایله‌نیزده سیزدن باشقا کیملرین ادبی فعالیتلری وار؟
اوغلوم، قیزیم، گلینیم ده ادبیاتا چوخ ماراقلی‌دیرلار. اوغلوم هردن بیر شئیلر یازاردی، آما هله جیددی باشلاماییب‌دیر.
آذربایجان ادبیاتچیلار و فولکورچولاریندان کیملره سیخ ایگینیز وار؟
اوستادلاریم، قلمداشلاریم چوخدور.هامیسندان درسلر آلیب ادبی حیاتیمدا استفاده ائدیرم. آد آپارماسام یاخشیدیر، قورخورام سهوا قلمدن دوشن اولا. قوزئی آذربایجاندا سایین یازار«فیروز مصطفی»یلا ادبی علاقه‌لریم اولور. اونلارین نئچه حیکایه‌سینی ده عرب الیفباسینا کؤچورموشم.
اؤزبک یازیچیسی اوستاد «حلیم یارقین»جنابلاریلا دا، ادبی علاقه‌م اولور. اونون «بابری خطی» مقاله‌سینی اؤز دیلیمیزه چئویرمیشم.
اوستاد «انور اوزون» جنابلاریندان دا، بعضی مقاله‌لری اؤز دیلیمیزه چئویرمیشم.
آردیجیل اولاراق ادبی درنک یوخسا خصوصی ادبی ییغینجاقلارا قاتیلارسینیزمی؟
ائل بیلیمی‌موسسه‌سی منه بابا اوجاغیدی. اورادان یازماغا باشلامیشام. فولکلورچو خانیملارین جلسه‌لرینده باشاردیغیم قدر اولوب، فعالیتلرینده اشتراک ائدیرم.
سیز ترجمه‌لرینیزی اؤنجه کیمه‌لره اوخویارسینیز و اوخودوقدان سونرا قارشینیزدا اولان کیمسه‌دن نه‌لری گؤزله‌ییرسینیزمی؟
سایین اوستاد دکتر صمد بَی رحمانی‌نی تانیمادیغیمدان اؤنجه، کیمسه‌یه اوخویوب و یا گؤرسترمیردیم. ایکینجی کیتابی اؤنجه اونلارین خیدمتنه گؤندریب، تایید آلدیقدان سونرا چاپا قرار وئردیم.
اوستادلاریمیز، اثرلره آینا کیمی‌یاناشمالیدیرلار، گؤزلیکلرینده گؤروب گؤسترلر، عیب ـ ایرادلارین دا. طبیعی من ده اونو گؤزلورم اوستادیمدان.
یاخین گله‌جکده یئنی اثر چاپ ائتمک قصدینیز وارمی؟
بلی، دونیانین و ایراینین مشهور سیاسی، ادبی قادینلارین بیوگرافیسی، گؤردوکلری ایشلرین، اؤز دیلیمیزه ترجمه ائتمیشم. بونلارین بیرچوخو «مهد تمدن»ون، «سانجاق» صحیفه‌لرینده یاییلیب‌دیر. بلکه تئزلیکده اونو تکمیل‌لشدیریب چاپ ائتدیک.
عؤمور قالسا، فولکویازلاریدا بیر یئره ییغیب، چوخالدیب چاپا حاضیرلامایا، نیتیم وار.
نئجه‌کی بیلیرسینیز فولکلور بیر خالقین گوجلو شفاهی ادبیاتی‌‌دیر. بیز آذربایجانیلارین دا دونیا خالقلارینا تای آشار- داشار فولکلور خزینه‌میز وار، سیزین فولکلورلا نه قدر ایلگینیز وار و بو گونه کیمی‌بو ساحه‌ده‌هانسی چالیشمالارینیز اولوبمو؟
افتخارلا دئیه بیلرم، من جیدی یازماغا، «ائل بیلیمی» و فولکلورلا باشلامیشام. ائل بیلیمی‌مؤسسه‌سینده اولان عزیز اوستادلار اؤزلیکله عزیز قارداشیم سایین مهندس صرافی بَیین خصوصو لوطفویله، آنامدان ائشیتدیگیم ناغیلاری یازیردیم، مرندین و قاراداغین عادت، عنعنه‌لرینی، تویلارین، مذهبی مراسملریندن یازیردیم، ایلک یازیلاریمدا چوخلو سهولریمی‌حؤصله‌یله ائدیت ائدیب ائل‌بیلیمی‌نشریه‌سینده چاپ ائدیردیلر. من ایلک گونلر اورا گئدنده سیزین ده، حوضورونوز و دگرلی ایشلرینیزین یاخیندان شاهیدی اولموشام.
فیس بوکدا ائل بیلیمی‌صحیفه‌سینی، اوستاد صرافی جنابلاری یولا سالاندان، من ده اورادا بیر آدمین کیمی، گئجه ـ گوندوز چالیشمالاریم اولوردو. ائل بیلیمی‌نین او صحیفه‌سی چوخ اوغورلو و فایدالی اولوردو. هرگون فولکلور حاقدا اوندان چوخ پوستلار پایلاشیردی، بحثلر اولوردو. چوخلو ائشیدیلمه‌ین عادت، عنعنه‌لر، فولکلوریک شعرلر، یازیلارآرشیو اولاراق قالیر.هامی‌او صحیفه‌نی فولکلور مکتبی کیمی‌تانییردیلار.
سونرالار من مثللر، دئیملر له دولو یازی و خاطیره یازماغا باشلادیم، اوزامان بو سبکلره آد وئریلمه‌میشدی، مندن اؤنجه سایین اوستادیم سوسن خانیم نواده رضی‌نین، «أننم‌له من» آدلا تبریز شیوه‌سیله بئله یازیسی و کتابی اولموشدو.آنجاق هله آد وئریلمه‌میشدی. اوستاد صرافی جنابلاری، باشقا اوستادلارلا مشورتدن سونرا بو تیپ یازیلارا «فولکویازی» آدی قویدولار. بئله‌لیکله فولکویازی یازماغا باشلادیم. بو یازیلاری یئنه دوام ائتدیرمکده‌یم.
یازدیغینیز خلاقه اثرلرینیزده نه قده‌ر ائل ادبیاتیندان یارارلانیرسینیزمی؟
من یازیمی‌فولکلورلا باشلایب فولکلورلا بیتیریرم.
سیزین خلاقه یازیلارینیزدا طنزین ده اؤزل یئری وار اولورسا بو قونودا آچیقلامالار وئرین لطفا!
طنز ساحه‌سی چوخلو کیشی‌سل دونیاسی اولوب. چوخ آز قادین بو وادی‌یه آیاق قویور. منده ده بیر آز طنز روحیه‌سی وار.آنجاق طنز یازماغا جیدی باش قوشمورام. بلکه ده باجاریقسیز اولماقدان چکینیرم.
ویراستارلیق یا خود ائدیت ائتمک هر بیر اثرین داها آخیجی و یازی قایدالارینا سؤینمکده دانیلماز رولو وار، سیزین بو قونودا باخیشلارینیز نه‌دیر، اثرلرینیزی یایمادان اؤنجه اؤزل بیر ویراستارا وئررسینیزمی؟
منجه هر یازینین دقّتلی و قوصورسوز اولماغا، مطلق ائدیت و ویراستارلیغا نیازی وار. یازار اؤزو ویراستار اولسا بئله، یئنه بعضی کیچیک نکته‌لری گؤرمویه بیلر. قالدی، منیم کیمی‌اؤیرنجیلرین یازیسینی دا، یایماقدان اؤنجه، حتما بیر اوستاد ویراستار گؤرورلر.
سیز ادبیاتدا تنقیده نئجه باخیرسیز و بویورون بو گونه کیمی‌سیزین ایشلریزدن انتقاد ائدن اولوبمو؟
چوخ درین بیر بوشلوغا اشاره ائتدینیز. تنقید پرفسیونال شکلده ادبیاتیمیزدا یئرین تاپا بیلمیر. بو دا ادبیاتین اؤزلیکله نثرین، اینکیشاف ائتمه‌مه‌سی‌نین بؤیوک عاملی‌‌دیر. بعضا بیر اثری انتقاد یئرینه تاپداییب، یازارین أل ـ قولون سویودوب، دینجه‌لیرلر. چوخ نادیر حالدا دا دوزگون نقد وار، آنجاق یازار یازدیغین عیب‌سیز، نوقصانسیز بیلیب و اولومسوز موضع توتور.
هله ادبیاتدا اوزون اوزادی یوللاریمیز وار، هر شئی اؤز یئرینی تاپاجاق کسین، بیر آز حوصله و زامان لازیمدیر.
تاسفله یوخ منیم یازیلاریمی،کیمسه انتقاد ائتمیبدیر.
بیر یازار و چئویرمن کیمی‌بویورون ادبیاتدا‌هانسی زیروه‌لره یوکسلمک ایسته‌ییرسیز؟
بو دئدیگیم سؤز گرچکدیر، تواضعکارلیق دئییل: من نه یازارام نه چئویرمن. چوخ گئجیکمیشم تاسفله! آنجاق ادبله دیزه کؤچوب اوستادلاریمین مکتبیندن اؤگرنمگه باشلامیشام. عؤمروم قالیرسا، یاخشی اؤیرنجی اولورسام، حتما اؤز رومانیمی‌یازماق ایستیرم.
سیزین ان‌دیرلی تاپشیریغینیز گنج ادبیاتچیلارا نه اولا بیلر؟
ایش چوخ عؤمورلر قیسادیر، ایکی ألیمیز وار، ایکیسینده بورج آلیب چالیشماغا باشلایاق لطفا. دوز یازماماق، هئچ یازماماقدان چوخ یاخشیدیر. نثریمیزین،گنجلره شدیدا احتیاجی وار. یازین و فقط یازین.
هئچ یئرده تعریف‌له‌‌مه‌دییینیز ادبی خاطره‌لرینیزدن بیرینی دانیشین لطفا!
یاشیم کیمی‌خاطیره‌مده چوخدور. ایندی بیردن بو یادیما دوشدو:
انقلابدان اؤنجه ۵۵- جی ایلده، انشا معلیمی‌بیر موضوع دئمیشدی، سیناما موضوعسوندا، من ده دینی کتابلاردان زادان فایدالاراناق اوزون بیر مقاله یازمیشدیم، کؤنوللو ایزین آلیب،گئدیب باشلادیم اوخوماغا:… نولار مجلیسده بیر قانون گئچه، ضد اخلاقی فیلیملرین اکرانی قدغن اولا، هله یازیرلار اون سکگیزدن آشاغا فیلیم دئییل، آما اؤزو بیر تبلیغ اولور و… سایره! یازی یارییا یئتمه‌میش، معلیم دئدی: گئت اوتو بسدی گؤرر، سنین کله‌ن خرابدی (کله‌ات بوی قورمه سبزی میده). منده هر زاددان خبرسیز سونرالار بیلدیم کی گرچکدن باشیم خرابیمیش.
سون اوخودوغونوز کتابین چئوره‌سینده دانیشین!
»رقیه خانیم کبیری‌نین «ائویم» رومانی سون اوخودوغوم کتابدا اولماسا، من ده درین تاثیرین قویوب و ائتکله‌ییب‌دیر. اؤز آنا دیلیمیزده بو قدر اوستاکارلیقلا بیر رومان حیرت ائدیجی‌دیر.
بیر گنج قیزین اؤلکه‌نین قورخولو گونلرینده زیندانا دوشمه‌سی، زینداندا، تک دامدا، آغیر آجی کئچیردیگی گونلرده، خیالاری اوچوب گئری قاییدیب یاشادیغی شهرین، کوچه‌لرینده، ائولرینده اولوب بیتن، گونلرین سئیر ائدرکن، اوخوجونو دا اؤزویله آپاریر، جیران یولداشی، آباجی و باشقا کاراکترلرین کنارینا.
تک دامدا اونلا بیرگه اوشویورسن، تفتیش اولورسان، تحقیر اولورسان و نه‌لر…
منجه بو کتاب اؤزلوگونده بیر شاه اثر‌دیر. رقیه خانیم آنا دیلیمیزده بیرینجی رومان یازانلارداندیر. قلملری آخارلی یولو داواملی اولسون.
سون سؤز اولاراق اوخوجولاریمیزا نه دئمک ایسته‌ییرسیز؟
أن ایچدن قاینانان، سلام وسایغیلاریمی‌و مینندارلیغیمی، سیزین بو دگرلی درگینیزده، أمگی کئچن، سس‌سیز، مینّتسیز عزیزلریمه سونولورام.
ادبیاتیمیزین قایغیسینی چکن و دگرلی واقتلارینی، اؤز دیلیمیزده یایلان مطلبری اوخویان حؤرمتلی اوخوجولارینیزین اؤنونده باش أییرم. اوخوجوسوز هئچ بیر یازینین دگری اولماز. یازیلاریمیزی اوخویوب دگر وئرن عزیرلره عشق اولسون.
سوروشمادیغیم اوره‌یینیز ایسته‌یین هر‌هانسیسا سوال وارسا، یازیب جوابلایین لطفا!
سیز حؤرمتلی ادبیات کشیگینده دوروب جاندان مالدان، کئچن قلمداشیما یورولماساسیز دئییرم.
سیزین سوالارینیز چوخ چئشیتلی و اطرافلیدی. منده ألیمدن گلن قدر جوابلاماغا، چالیشدیم. اومودوم وار سیزین و اوخوجولارینیزین رضایتین جلب ائتمیش اولام.