حاج آقا گلابى سولدوزن اسكى موللالاريندان دير، اونون آتاسى دا سولدوزون كندلرينده مولاليخخ ائديب و ايندى اونون ٥٠ ياشى وار و آتاسينين يولون ايدامه وئرير. او خالقين ايچينده درين سايغى و احتراما صاحيب دير. اونا باخماياراق كى حكومت مولالارين اَلينه توشوب، اما او هئچ زامان قدرته ياخينلاشميب و هر زامان موللالار ياراتديغى ظولوم و عدالتسيزليغين قاباغيندا دوروب و يا اَن آزى هئچ بير ايش گورمه سه ده، حاكيم لرين ظولوم و ياراتديغى جنايتلره اَلين باتيرمييب و بودا خالقين ايچين ده اونا درين سايغى و محبتَه سبب اولوب دور. حاج آقا گلابى نين ظنينه گوره امام زمان ظهوروندان سونرا ايسلامى حكومت قورولا بيلر، نَدَن كى او دئير موللادا بير شخص اولاراق حاكميته اَل تاپسا گناه و معصيت و ظولوم ائليه بيلر و اونون ظنينه گوره اگر موللالار حكومت ائليب و اونلارين حكومتى اينسانليغ مقدوريتينه گوره آخساقليقلاردان برابر اولسا، بو سونوندا خالقى ايسلام دان زده ائليه بيلر. ائله بونا گوره او بيرى موللالارى سولدوز خالقى او قدر سئومَز و چوخلو ياس و دويون مجليس لره حاج آقا گلابى نى آپاريلار. دكتر احمدى ده سولدوزون سوادلى و دردلرينه يانان اينسانلاردان دير كى حياتى بويو حاكميتين ظولمونه قارشى ميلتين يانيندا اولوب دور و بو سبب اولوب كى ائنورسيته ده ايشين اَلدَن وئرسين و حياتين اويرنجى لره اوزل درس وئرمك دن كئچينديرسين، اونون بو اخلاق و رفتارلاري سبب اولوب كى ميلتين و اوزليخله گنج لرين ايچينده چوخ يوكسك سايغيا صاحيب اولسون. اونون بو گون اوغلونون تويودور و او حاج آقا گلابى نى چاغيريب كى “بى دن – گلينين” صيغه سين اوخوسون. ياى اولدوغو ايچون حياطا ميز و صندل دوشويوبلر و قوناخلارين هاميسى آخشامين سرين هاواسيندا كى آغ يئل ده اسير حياط ده اوتوروب لار. آقاى احمدى شهرده سايغى يا صاحيب اولدوغو ايچون قوناق لارى چوخدو و هر كس و هر تورلو آدام گليب، مثلاً “رحمان ” سولدوزون قديم سولچو لاريندان دير كى تئورى اولاراق گوجلودور و چوخلو تئوريك مجله لرده يازى يازار، يا آقاى محمدى ليبرال دوشونجه لى دير كى ، عيسى بى آذربايجان تاريخ و ادبياتيندا سوز صاحابى دير و نئچه ده نه كيتاب يازيب. البته بونودا آرتيرمالى يام كى آقاى احمدى ده اوزو تئورى اولاراق ايصلاح طلب دير و بو حاق دا يوخارى سويه لى ژورنال لاردا يازى يازار. باخمياراق كى قوناق لار هره سى فرقلى دوشونجه دن ديلر ، اما اونلار دوستلوخ عالمينده دوشونجه داعواسين ديخالت وئرمزلر و بونا اعتيقادلارى وار كى دوشونجه دعواسى صانديق و ژورناللاردا قالار و رئال دوستلوغو ائتكيله مه مه سى گركدير. حتى بو جمع ده خودان شرابى ده وار كى شهرده مزه توكمه غه مشهوردور و حياتى قفه خانالاردا ميللتى كارخانايا قويماخدا كئچر. البته كيمسه اوندان اينجيمز و اونون سوزلرين بوينونا آلماز و ميللتى بو كدر و غم ده گولدوردوغو ايچون حتى سايغى و حورمتله قارشيلانير. نه اولورسا بو حكومت ميلتين كئفين پوزور و هر زامان خودان شرابى كيمى آدام كى ميلتى آرادا – سيرادا گولدورور، البته كى سايغى يا صاحيب اولا بيلر. هر كس كناريندا كى نان دانيشير و قولاق دئديغين آغيز ائشيدمير. بو حالدا حاج آقا گلابى ايچرى گيردى و سلام وئردى. هامى عليكم سلام دئيب حاج آقا گلابى يه سايغى اولسون آياغا قالخدى و حاج آقا گلابى اوتوراندان سونرا هر كس تيكرار اوتوردو. اسكى زمانه دَن قالان توره دير كى موللالار يوكسك سايغى يا صاحيب اولسون لار و اونلار بير يئره گيريب- چيخاندا هر كس سيندينه –صينفينه، ياشينا و سوادينا باخمياراق اونلارا سايغى اولسون آياغا قالخاردى و بو عمل زامان پروسه سينده بير توره يه چئوريليبدير كى اونون ترسينه عمل ائله مك بير غيرنورمال عمل سايلير. اما موللالار ايش استونه گلندَن سونرا، خالق اونلارين ظولوم و عدالتسيزليغينه معروض قالانان سونرا، يواش يواش بو ايش مُددان توشمه غه سارى گئدير و يا اَن آزى حكومتى موللالارين ايچرى گيريب – چيخديغيندا بير چوخ آدام دا آياغا قالخمير. اما حاج آقا گلابى حكومتى موللالا اولماديغى ايچين سايغى و احترامين اَلدَن وئرمئيب و اونا گوره ده خالق باخماياراق چوخو اونان سوادلى و يا ياشلى دير اما اوزلرين ملزم بيلرلر كى او ايچرى گيَرنده اونون آياغينا دورسونلار. هر كس ساكيت قالدى و هر كس حاج آقا گلابى يه باخاراق اونون صوحبتى باشلاماغين گوزله دى، حاج آقا گلابى هر كس دن كئف احوال ائليه رك رحمان بى يه اوزون توتدو و دئدى يئنى يازينى اوخودوم گوزل يازميشدين، رحمان تشكور ائلدى و دئدى:
– البته حاج آقا سيزده بيلرسيز كى ايسلام دينين بينوره لريندن بيرى عدالت دير و اينانيرام كى امام حسين ايلك سوسياليست دير كى عيدالت و آزادليق ايچون قيام ائلدى. بيز گره ك ايسلام دينينده اولان پتانسيلى قولانيب و دونيادا عدالت و آزادليق ياراداق.
بو حالدا حاج آقا دئدى ابن عربى روايت ائلير كى اوستاديم ابومدين نن سوروشدوم: مَنِ المُرید؟ (مرید کیمدير) اوستاديم ابومدین دئدى: المُرید مَن یَستَخرجُ مِنَ القرآنِ ما یُرید! (مرید اودور كى ايسته ديغى هر شئى قوراندان چيخاردا!) البته قران و ايسلام دان هر نه استخراج ائلمه ك اولار، اما منيم اوز ظنيمجه بو مسله لر قاتيلماسا داها ياخچى دير، البته بو منيم شخصى تجربه مه دايانير. البته كئچن آقاى محمدى دن بير يازى گوردوم كى اودا قادين آزادليغين و اينسان حاقلارين كى آدام اسميت يازى لاريندا وار، حضرت خديجه و حضرت عايشه آناميزى ميثال چكه رك كى او زامانكى توپلوم و حاكميتده مشاركت لرى ايچون بير الگو حالينه ساليب تا كى فمينيسم حاقلارين دا قران و سنت ده استخراج اولانا و او بونون دين مبينده ريشه سى اولدوغون ساوونموشدو. بو حالدا آقاى محمدى سينه سين صاف ائليب و دئدى: البته حاج آقا من ايندى ده اينانيرام كى مدينه و اسلام حاكميتى ليبرال دوشونجه لر اوزرينده قورولموشدو و بيز او حاكميتى اوزوموزه الگو توتوب بوگون بير ليبرال گورشلو حاكميت كى هر طورلو آزادليق و قادين آزادليغى دا اونون اوستونده دايانير، بير حاكميت يارادا بيلريخ.
بو حالدا خودان شرابى كى اَلينده كى بويوك دنه لى قيرميزى تسبيح تؤولويوردو، بيغ لارين بورا- بورا دئدى: حاج آقا منيم سواديم يوخدو سيز دئديغينيز شى لرى اوخويوب خيرداليام، من جواب وئره بيلرسيز كى بيز سيز موللالارين اَليندن ها زامان قورتولاجاييخ؟
هر كس قاه – قاه چكيب گولدو، حاج آقا گلابى ده گولوُب و ميلت ساكيت اولانان سونرا دئدى: اصيل سورغو و مسله كى اوستونده دوشونمك لازيم دير بو ساده سورغودور خودان شرابى، نه واقت موللالارين اَليندن قورتولاجاخ سيز؟ قوى هله كَبينى اوخويوب و جوانلارى يوبادماياق، اما سنين سوالينا وقت اولسا بير گوزل جواب وئره جه يم. حاج آقا گلين و بى ين آتالارين چاغيريب و اونلارين وكالتيله بى و گلينين صيغه سين اوخودو و هر كسه تبريك دئدى، سولدوزون توره و عادتلرينه گوره، صيغه اوخونان دان سونرا بير كله قند گتيريب و اونون باشين قيريب و يئره آتالار، قند كله سينين باشين كيم قاپسا، او شانسلى اولار و بى عائله سى اونا گره ك پاى آليب راضى ساخليب و قند كله سين اوندان آلالار. بونا گوره قند كله سين قاپماق اوستونده ولوله اولار، و قند كلسين قيرانان سونرا شيرينى و ميوه پايلاشيلار تا گلين و بى ين حياتى كيمى قوناق لاريندا داماغى شيرين اولسون. خلاصه قندى قيريب و شيرينى لرى پايلاشديلار، هر كس گول دئيب گول ائشيديردى و سئوگيليلره شادليخ آرزولويوردولار. ياشلى آداملار بويله مجليس لرين عادتينه گوره كى جاوانلار سس ساليب شادليخ ائلمك ايستيرلر و اونلاردا ياشلارينا گوره سَسدن اوزاق اولماق ايستيرلر. بو حال لاردا جوانلار معذب اولوب و سيخيليرلار، ياشلى لار دوروب مجلسى ائركن ترك ائديرلر تا كى جوانلار ايسته ديخلرى قدر سس ساليب و شادليخ ائليب و اويونويوب- يالى گئدسينلر. بئش – آلتى ياشلى دوروب مجلسى ترك ائتميشدى كى حاج آقا گلابى ده آياقا قالخدى تا مجلسى ترك ائله سين. نه اولسا اودا موللادير و همى ده اونلوخ بير ايش قالميب و هم ده جوانلار اوندان دا چكيليرلر شادليخ ايچون. حاج آقا قالخدى آياقا و اونان برابر هر كس آياغا قالخدى تا كى حاج آقانى يولا سالسين. خودان شرابى ايسته دى كى سؤالين يئنى دن تكرار ائليه و اونون جوابين وئرمه غين حاج آقايا اونوتماغين خاطيرلادا كى سونرا پئشمان اولدو. حاج آقا حياط قاپى سيندان ديشارى چيخيردى كى دوندو دالينا باخدى، گوردو كى هر كس آياغ اوسته دير اونون احترامينا گوره. او بيردن داياندى و اوزون خودان شرابى يه سارى توتوب دئدى:
– خودان شرابى سن سوردون كى هاواخ بيز موللالارين اليندن قورتولاجاييخ ؟ خودان اللريين قئيتانى بيغلارينا چكدى و دئدى: هه حاج آقا، ياديندان چيخدى جواب وئرسن سانكى، اما عيبى يوخ سونرا جواب وئريرسن.
حاج آقا گلابى يواش- يواش گئتديغى يولدان گئرى دونوب و دئدى : يوخ ايندى تندير ايستى دير و منيم لواش ياپماخ زامانيم دير. اما سنين سوالينا من بير باشقا سوال دان جواب وئرمك ايسترم. خودان دئدى بويور سوروش حاج آقا.
حاج آقا كى دونوب مجليسين اورتاسينا گلميشدى اوزون خودان شرابى يه سارى توتوب و سوروشدو: من آياغا قالخيب چيخماميشدان قاباخ، بئش- آلتى كيشى قالخدى و مجلسى ترك ائتديلر، منيم ايلگيمى چكن سورو بو كى، نه دن اونلارين كى ياشلارى و حتى ساوادلارى دا مندن چوخودور، سن و يا كيمسه اونلارين آياغينا دوروب و اونلارى يولا سالمادى؟ اما سن و بوراداكى هركس كى بعضى لره مندن ياشلى و يوخارى مرتبه لى اينسانلاردى مجليسده منيم آياغيما قالخيب و منى يولا ساليب و من قاپيدان چيخمايينجا كيمسه يئرينه اوتوماميشدى، بو فرق نَدَن قويولور خودان شرابى؟
خودان شرابى كى معروف دور سوز آلتيندا قالماز، بيراز قيزاردى و ديلى توتولا- توتولا جواب وئردى: حاج آقا من نه بيليم، بيز اورگنميشيخ موللا گيريب – چيخاندا آياغينا قالخاق. بو بير عادت اولوب كى هر كس اونو گورمك مجبورييتنده و منده بوينوز چيخادماميشام كى، منده بو ميلته باخيب و هر كس گورن ايشى تيكرار ائليرم.
حاج آقا گلابى او حالدا كى ديقتله قولاق آسيردى خودان شرابى و او بير قوناق لارا باخيب جواب وئردى:
« خودان شرابى اصلينده ياخچى سوال سوردو، اصلينده اينسانليغين و گله جه غين سوروسو بودور كى اينسانلار نه زامان موللالارين اَليندن قورتولاجاخ لار؟ اما من بونا جواب وئريرم كى بو ياخين گله جك ده دئيل، بلكه ده هيچ زامان اينسانلار موللالارين اَليندن قورتولموياجاخلار. بو بويوك و آغير ايدعاما بو مجليس دن بير كوچوك فاكتور وئريرم، هامى من گيريب – چيخاندا منيم آياقلاريما قالخدى، اما مندن لياقتى، شخصيتى و ياشى يوخارى اولان اينسانلار مجليسه گيريب – چيخديغى زامان هيچ كس وئجينه ده سايمادى! بو سايقى منيم شخصيت، ياش و يا سواديم ايچون دئيلدى، بو منيم مولاليخ پالتارلاريم و ايشيم ايچونودور. سيزين دوشونجه نيز و سوادينيز هر نه اولسادا، اونون قارانليق گوشه سينده موللانين سيزدن و اينسان لارين هامى سيندان يوكسك اولدوغونو قبول ائديبسيز. سيز ايدعا ائديرسيز موللا حاكميتينه قارشى مئيلينيز وار، اما اصلينده سيزين دوشونجه نيز و ايچينيزده كى دويغو تام فرقلى دير و ايچينيزده موللايا قول و نوكر اولدوغونا دائر بير يوخارى و يوكسك ايستك وار. سيز اوز ايچرينيزده اوزونوزو موللادان اسكيك گورورسوز، بو تاريخى بير مسله دير و سيزه تاريخدن ميراث قاليب. حتى اونا گوره دير كى باتى نين مدرن دوشنجه لرين قبول ائده بيلميب و اونلارين اوز ايچينيزده قبول ائده بيلمك ايچون اونلارى ايسلام كوكنلى ظن ائديب و يا اونلارا ايسلام دان كوك توخويورسوز. سيز موللادان قورتولماسينيز هيچ زامان، ندن كى مولا سيزين كَبينيزى اوخوماسا و اؤلونوزو باستيرماسا، گناه و سوچ حيسى قويماز سيز بير آن ياشاياسيز بئله. اما تك بير مدل ائليه بيلرسيز كى موللانى كنترول ائده سينيز، اودا اوز اينسانليغ جيلدينيزه دونه سيز و هر كسين اوز اينسانليغ دَيَر لرينه گوره اونا سايغى و حورمت قوياسينيز. بوكى هله سيزين آيدينلار و ساوادلى اينسانلار، اينسان حاقلارين، عدالتى و آزادليغ كلمه لرينه هله اسلام دان كوك توخويورلار. بونو گورسه دير اونلار نه ايسلامى تانييرلار و نه حتى آزادليغى، عدالتى و يا اينسان حاقلارين نه اولدوغون بيليرلر نه دير. بو حالدا آقاى محمدى گولومسه يه رك دئدى: حاج آقا، خودان شرابى نين سوروغوسونا جواب وئره ك بيزه ده چامير آتيرسان دئمه يوخ. حاج آقاى گلابى گولومسه رك جواب وئردى: منيم قدريمى بيلميرسيزكى، آز موللا اوز طبقه و صنفينين منفعتين بوراخايب، خالق منفعتين ساوؤنار. حاج آقا گلابى بونو دئدى و يواشجا قاپيدان ديشارى چيخدى.
قهرمان قنبرى